خلاصة:
در این تحقیق به بررسی اصطلاحات در زبان فارسی پرداخته¬ایم. ابتدا براساس دیدگاه نانبرگ، ساگ و واسو، اصطلاحات را به دو دستۀ عبارات ترکیبی اصطلاحی (بخشپذیر) و عبارات اصطلاحی (بخشناپذیر) تقسیم و سپس براساس دیدگاه زبان¬شناسی شناختی و بهطور اخص رویکرد کووکسس، آنها را بررسی کردهایم. از منظر شناختی سازوکارهای استعاره، مجاز و دانش متعارف، بهعنوان انگیزۀ معنایی در تولید و درک اصطلاحات دخیلاند. در این پژوهش نیز اصطلاحات از منظر این سازوکارها بررسی شدند و معلوم شد عواملی مانند بخش¬پذیری معنایی، استعاره، مجاز و دانش متعارف در تعیین معنای اصطلاحات دخیلاند. بر همین اساس، عبارات ترکیبی اصطلاحی را به همراه اصطلاحاتی که حاوی استعاره، مجاز و یا دانش متعارف¬اند، از نظر معنایی بهعنوان اصطلاحات شفاف، و عبارات اصطلاحی را بهعنوان اصطلاحات تیره تقسیمبندی کردیم. تعداد اصطلاحات شفاف بسیار بیشتر از اصطلاحات تیره است.
ملخص الجهاز:
تعاريف متفاوتي از اصطلاح ارائه شـده اسـت : عبـاراتي حاوي يک کلمه يا بيشتر که معناي کل آنها با معناي اجـزاي تشـکيل دهنـده فـرق دارد (وکاچووا١، ٢٠٠٥)؛ مقولات تيره (همان ، به نقـل از نـانبرگ ٢، ١٩٩٤)؛ بـه لحـاظ معنـايي تيـره و استعاري (همان ، به نقل از مون ٣، ١٩٩٨)؛ ترکيبي غيرعادي از عناصـر زبـان (همـان ، بـه نقـل از فيليپک و چرماک ،٤ ١٩٨٥) که معمولا به لحاظ ساختاري معيوب است (همان به نقل از بيلکـوا، 5 ٢٠٠٠)؛ واحدهايي که تنها در محدودٔە معيني داراي تنوع و گوناگوني هستند (همان به نقل از فرناندو٦، ١٩٩٦ و ايفيل ٧، ٢٠٠٢)؛ عباراتي که در آنها ميان آنچه گفته مي شود و آنچه مـورد نظر است ، تفاوت وجود دارد (همان به نقل از لاوال ٨، ٢٠٠٣)؛ عباراتي که معنـي مجـازي آنهـا با معني کلماتي که اجزاي تشکيل دهندٔە آنها هستند تفاوت دارد (ليبن و تيتـون ،٩ ٢٠٠٨ بـه نقل از ايبل ١٠، ٢٠٠٣ و کاکسـياري و گلاکزبـرگ ١١، ١٩٩١ و گيـبس ١٢، نايـاک ١٣ و کاتينـگ ١٤، ١٩٨٩ و نانبرگ ١٩٧٨ و تيتون و کانين ١٥، ١٩٩٩).
idiomatic phrases نانبرگ و همکاران سه ويژگي معنايي اصلي براي اصطلاحات نام مـي برنـد و بـر ايـن باورند که بسياري از مشکلاتي که در تحليل اصطلاحات ديده مي شود، برخاسته از نـوعي سردرگمي در اين ويژگي هاسـت کـه همـان قـراردادي بـودن ، تيرگـي ١ (يـا شـفافيت ) و بخش پذيري است .
Fernando, C (1996), Idioms and Idiomaticity,Oxford: Oxford University Press.
Kovecses, Z (2002), “Metaphor, Metonymy, and Idioms”, In: Metaphor: A Practical Introduction, New York: Oxford University Press.