خلاصة:
نویسنده در این مقاله. درصدد بررسی چیستی و ماهیت عدالت از نگاه
امیرموژمنان علی یه است. با بررسی کلمات نورانی آن حضرت به این
نتیجه میرسیم که حقیقت و ماهیت عدالت اجتماعی. عبارت است از
ایفا و استیفای حقوق اجتماعی. نویسنده با بررسی نسبت حق و عدالت.
حق و تکلیف و نسبت عدالت با جود. ظلم, سعادت و انصاف. نشان داده
که رویکرد حضرت در این رویکرد حقمدارانه است. حقوق
اجتماعی متقابل؛ و حق و تکلیف متقارن هستند و حقوق اجتماعی
شامل همه شهروندان جامعه اسلامی میشود. همچنین دو مفهوم ظلم
و جود در مقابل مفهوم عدالت هستند که اوّلی موجب خروج از عدالت و
دومی موجب عدم تحقق عدالت میگردد. همچنین همگان در برابر
قانون مساوی و برابرند. ولی در حقوق, تساوی برقرار نیست. منشا حق
هم دو اصل است: علاقه غایی و علاقه فاعلی.
In this article, the writer is trying to investigate the nature of justice from
Imam Ali's viewpoint. A study of Imam's illuminative speeches shows that
the real nature of social justice is to establish and grant all individuals their
social rights. The writer investigates the relation of right and justice, right and
obligation, justice and munificence, oppression, felicity and fairness, to show
that Imam's approach to this subject is a right-oriented approach. The social
rights are mutual, and right is a concomitant of obligation; social rights
embrace all citizens of Islamic society. Besides, two concepts of
"oppression" and "cruelty" are contrary to the concept of "justice", the former
leading to injustice and the latter hindering the realization of justice. All
individuals are equal before law, but as for rights, there is no equality. The
origin of right is composed of two things: ultimate interest, and agentive
interest
ملخص الجهاز:
"این کلمات نورانی،به مباحث مهمی در باب عدالت اشاره دارند که در جای خود مورد دقت قرار خواهند گرفت،اما آنچه دراینجا بهعنوان تعریف و تبیین ماهیت عدالت میتوان استفاده کرد،این است که سخنان حضرت به چند مطلب مهم اشعار دارد: الف)حقوق متقابل حاکم و مردم؛ ب)متقابل بودن حقوق؛ ج)تکافؤ(-همعرض بودن)حقوق؛ د)تلازم حق و تکلیف.
البته ذکر یک نکته ضروری مینماید که آنچه از اتحاد مصداقی گفتیم،عدل به مفهوم عدل جمعی یا همان عدالت اجتماعی است،وگرنه عدل ماهیتا گستردهتر از مسئله حقوق است که درجای خود باید مورد کاوش قرار گیرد و فقط برای نمونه باید گفت آنجا که میفرماید:«بالعدل قامت السموات و الارض»(پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، عوالی اللآلی،ج 4،ص 103)دراینجا عدل بسیار فراتر و وسیعتر از دایره حقوق و مراد، توازن حساب و منطق و میزان داشتن جهان خلقت است.
(حیکیم،نقد و نظر،پیشین،ص 73) به فعلیت رسیدن شخصیت حقیقی انسان و فضاسازی برای سیر معنوی و تقرب به خداوند که هدف از تحقق عدالت اجتماعی است،بهنحو شفاف و جالب در کلام 382 امیر مؤمنان علیه السلام بیان شده است:«للمؤمن ثلاث ساعات،ساعه یناجی فیها ربه و ساعه یرم معاشه و ساعه یخلی بین نفسه و بین لذتها فیما یحل و یجمل(نهج البلاغه،قصار 382)انسان دینمدار باید شبانهروز خود را به سه قسمت تقسیم کند:بخشی از آن به عبادت و رازونیاز با خدایش مشغول باشد،در بخشی دیگر کسب درآمد و تأمین اقتصادی خود را انجام دهد و بخشی دیگر را برای لذتجویی حلال و تفریحات سالم بگذارد»."