ملخص الجهاز:
"با مقایسۀ میان این دو نمونۀ نواندیشی با رویکردی آیندهنگر،در آیین هندو واسلام روشن میشود که این قرائت از دین،بهرغم انتقادهایی که میتوان بر آن واردکرد،نتایج مفیدی برای دین و پیروانش داشته است:به دلیل نگاه غیرمتعصبانه وانعطافپذیر به دین،پیامآور صلح و دوستی و مدارا و پرهیز از خشونت در جامعه بودهو به دلیل توجه به دنیای جدید و علوم روز،سبب جذب نخبگان و روشنفکران و درنتیجه موجب پیشرفت زندگی و اعتلای فرهنگی و اجتماعی و خرافهزدایی شده است.
توجه به گفتمان جدید جهان معاصر آن دو به گفتمان دنیای معاصر خود توجه داشتند و به نیکی میدانستند انتظارات انسانمعاصر از دین با انسان عصر پیشین تفاوت کرده است(هرچند عینا از این تعابیراستفاده نکردهاند و تعابیر خاص خود را به کار بردهاند ولی معنی و مقصود ودغدغهشان همین بود)و مفاهیم جدیدی چون دموکراسی،آزادی،علم،عدالت،حقوقو مدارا(به معنای مدرن آنها)وارد زندگی او شده و خلجانی نسبت به بینش دینی بهوجود آورده است؛ازاینرو،در آثارشان،برای رفع این تردید،سعی در رفع تعارضبین این مفاهیم و دین کردهاند و این کار،یکی از مهمترین مؤلفههای روشنفکری دینیاست؛البته نه بدین معنا که برای خوشایند زمانه،تلبیس در حقایق کنند و تزئین درمعارف،و دست در التقاط و تزویر زنند و برای مطامع دنیا از دین استفاده ابزاری کنندو یا از ر نابخردی و کمبصری،به منظور خوشایند کردن دین،به سخنان سطحی ورنگی سخیف و عامهپسند و بزککرده روی آورند که نتیجهاش جز آسیبرسانی به دینو ایمان مردم نیست و صد البته که این دو چنین نبودند."