ملخص الجهاز:
"&%02406EKFG024G% روح حیوانی را با قلب مقرون ساخت که به دو قوه شهوت و غضب مربوط است؛و به منظور جذبنیازها،و دفع آن چیزهایی که با حیات تناسب ندارد؛و خداوند قلب را سرچشمه و جایگاه حواس پنجگانه21ومنشأ قوه خیال و حرکت قرار داد،و سپس مغز را جایگاهی برای نفس ناطقۀ انسان آماده کرد،و او را درعالیترین محل و بالاترین رتبه جای داد،و به قوه فکر و حافظه و یادکرد بیآراست و جوهر عقل را که به مثابهامیری برای بدن است بر او گمارد و قوای ظاهر و باطن را لشکریان او قرار داد،حس مشترک را واسطهایمیان جوهر عقلانی و قوای ظاهری قرار داد و این حواس که به منزله جاسوسان23عقلند و همانند نیروی دراختیار او هستند24که در بعضی اوقات به جهان خود سفر و آنچه از شکلها و صورتها فروافتاده جمعآوریکرده و به پیک ویژه خود میرسانند تا آن را سر به مهر و پنهانی به نیروی عقل برساند.
از این تقریر آشکار میشود که نجوای با او با اندام ظاهری براساس وهم و گمان ازمحالترین محالات است،و کلام جناب رسول الله که فرمودند:«المصلی یناجی ربه»واضح و روشنمیگردد و ناظر بر شناخت نفوس مجردهای69است که عاری از حوادث زمان و جهات مکان حملمیشود و اینانند که خدا را با شهود عقلانی مشاهده میکنند،و پروردگار خود را به بصیرت ربانی[ورؤیت عقلانی]میبینند،نه با دیدۀ جسمانی؛ پس معلوم میشود که نماز حقیقی مشاهدهای است ربانی و بندگی محض و محبتی الاهی است ودیداری روحانی؛باز از همین بیان روشن شد که نماز بر دو قسم است و اکنون میگویم:70قسمظاهری(تمرینی)که مربوط به حرکت اعضای اشخاص است،و در هیأتی مشخص معدوده و ارکانی محصوره که فروتنی و زاری و شوق و ناله،از همین جسم مادی و جزئی ومرکب محدود سفلی استبه سوی فلک قمر71که با عقل فعال72در این عالم-یعنی عالم کون و فساد-تصرف میکند،پناهمیبرد و با زبان بشری با او مناجات و زاری مینماید؛و همو(فلک قمر)مربی مخلوقات و متصرف درموجودات است."