خلاصة:
حوضه آبریز جاجرود به عنوان یکی از حوضه های کوهستانی کشور در شمال شرق استان تهران واقع شده است. وجود دو سیستم گسلی اصلی مشاء – فشم به طول تقریبی ۱۷۰ کیلومتر و گسل شمال تهران به طول ۷۵ کیلومتر و گسل های فرعی متعدد، نشان دهنده ظهور پدیده های مهم زمین ساختی در این منطقه است. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی وضعیت نو زمین ساخت در این حوضه با استفاده از شاخص های ژئومورفولوژیکی و ارزیابی صحت و دقت نتایج حاصل از این شاخص ها با استفاده از داده های ژئودینامیکی است. برای دستیابی به این هدف از هفت شاخص ژئومورفولوژیکی: عدم تقارن حوضه زهکشی ( AF )، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع دره ( VF )، شکل حوضه ( Bs )، تقارن توپوگرافی عرضی ( T )، منحنی هیپسومتری حوضه ( Hc )، پیچ و خم رود ( S ) و گرادیان طولی رود ( SL ) و همچنین داده های ژئودینامیکی ایستگاه دائمی GPS حوضه، به عنوان ابزارهای اصلی پژوهش بهره گرفته شده است. داده های مورد استفاده در ارزیابی شاخص های ژئومورفولوژیکی، نقشه های توپوگرافی، نقشه های زمین شناسی و تصاویر راداری بوده و در تحلیل داده ها و تهیه نقشه های مربوطه از سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزار9.3 ArcGis استفاده شده است، داده های ژئودینامیکی حوضه نیز از بانک مشاهدات ایستگاه های دائمی GPS اداره کل نقشه برداری زمینی سازمان نقشه برداری ایران تهیه و با استفاده از نرم افزار GLOBK پردازش شد. نتایج حاصل از شاخص های ژئومورفولوژیکی و داده های ژئودینامیکی حاکی از آن است که حوضه مورد مطالعه این پژوهش از نظر نو زمین ساختی فعال، اما میزان فعالیت حرکات نو زمین ساخت در همه جا یکسان نبوده و مناطق بالادست حوضه از این لحاظ فعال تر است.
ملخص الجهاز:
براي دستیابی به این هدف از هفت شاخص ژئومورفولوژیکی: عدم تقارن حوضه زهکشی (AF)، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع دره (VF)، شکل حوضه (Bs)، تقارن توپوگرافی عرضی (T)، منحنی هیپسومتری حوضه (Hc)، پیچ و خم رود (S) و گرادیان طولی رود (SL) و همچنین دادههای ژئودینامیکی ایستگاه دائمی GPS حوضه، به عنوان ابزارهای اصلی پژوهش بهره گرفته شده است.
به منظور تحلیل و ارزیابی وضعیت نو زمینساختی محدوده مورد مطالعه از شاخصهای ژئومورفولوژیکی، عدم تقارن حوضه زهکشی، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع دره، شکل حوضه، تقارن توپوگرافی عرضی، منحنی هیپسومتری حوضه، پیچ و خم رود و گرادیان طولی رود استفاده شده که به منظور محاسبه و اندازه گیری این شاخصها و ترسیم شبکه آبراههها، نقشههای توپوگرافی حوضه جاجرود در محیط نرمافزاریArc GIS، زمین مرجع و رقومی گردید.
بر این اساس نتایج حاصل از اندازه گیری شاخصهای مذکور در حوضه مورد مطالعه به شرح ذیل میباشد: 4-1-1- شاخص عدم تقارن حوضه زهکشی: شکل هندسی شبکه رودها را میتوان از نظر کیفی و کمی با روش هایِ متعددی توصیف کرد.
جدول 1- میزان فعالیت زمینساختی با توجه به مقدار Vf (بول و مک فادن، 1977 ) مقدار Vf وضعیت تکتونیکی کمتر از 1 فعال 1تا 2 نیمه فعال بیشتر از 2 غیر فعال براي اندازه گیری این شاخص در محدوده مورد مطالعه، 15 مقطع عرضی تهیه و مقادیر شاخص Vf برای هر یک از این مقاطع با استفاده از نقشه توپوگرافی به مقیاس 1:50000 محاسبه گردید.
D. , (1977), Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California; In: Doehring, D.
, (2003), Fault generated mountain fronts in southeast Spain: geomorphologic assessment of tectonic and seismic activity.