خلاصة:
این مقاله ناظر به ساختار ذهنیت سیاسی ایرانیان و تلاش برای بازیابی هویت در دوره مدرن است. اگر اسلام سیاسی را مهم ترین پاسخ جمعی برای بازیابی هویت در ایران پس از دهه 30 به شمار آوریم، قرآن چه نقشی در آن بر عهده گرفته است؟ اسلام سیاسی از منظرهای گوناگونی موضوع بررسی واقع شده است؟ این مقاله، از دریچه تلاش روشنفکران برای بازگشت به قرآن، به مطالعه ساختار معنایی اسلام سیاسی همت گماشته است. مطالعه مذکور که حاصل مطالعه ای تجربی با روش های اولیه آماری است، تصویری از میزان استناد به آیات قرآن در دوره های مختلف حیات روشنفکری به دست می دهد و آنگاه با توجه به موضوعات محوری مورد توجه این روشنفکران، ساختار معنایی اسلام سیاسی و تطورات آن طی حیات سنت مذکور را مورد بحث و بررسی قرار می دهد.
ملخص الجهاز:
در مقاله مورد توجه ما، قرآن همان ماده خام تاریخی است که در روایت روشنفکران دینی نقش مهمی به خود اختصاص می دهد؛ اما این کتاب، در صورت بندی خاص روایت ایدئولوژیک روشنفکران دینی، از افق فرهنگی و اجتماعی خاص و مقتضیات معین تاریخی پیروی می کند، تابع نیازها و ضرورت های خاص دوران تکوین روشنفکران دینی شده و به شکل خاصی قرآن و هویت متکی بر اسلام سیاسی ظهور پیدا می کند.
با این مقدمات نمودار زیر را می توان ساختار نظری این مقاله دانست:| و سال هفتم بیان - ساختار گفتاری روایی روشنفکران دینی شماره ۳ - سازه معنایی اسلام سیاسی تابستان ۱۳۹۱ خوانش خاص از نص قرآن بر اساس ایدئولوژم های دورانی جوهر قرآن، سنت ها، رخدادها و مفاهیم کلامی متعلق به سنت اسلامی ذهنیت سیاسی و هویت ذهنیت اجتماعی و سیاسی، نسبت وثیقی با مفهوم هویت دارد.
تابستان ۱۳۹۱ مهندس مهدی بازرگان جدول زیر نشانگر آن است که مهندس مهدی بازرگان کدام یک از مباحث خود را به آیات قرآنی مستند کرده است: جدول شماره ۶، موضوعات مورد استناد مهندس مهدی بازرگان ارتباط میان خدا و انسان توحید معاد ۱۵/۶ نبوت احکام اجتماعی اخلاق عقل و اراده و اختیار انسانی مؤمنان و کافران و مشرکان خلقت انسان انسان شناسی احکام فردی عدالت ولایت سایر به جمع از ولایت احکام فردی خلقت انسان اراده و اختیار انسانی Column3 احکام اجتماعی قرآن و هویت متکی بر اسلام سیاسی HHHH ارتباط انسان و خدا ملاحظه می شود که با الگویی کم و بیش مشابه به نمودار کلی مرتبط با روشنفکران دینی، موضوعات مورد استناد مهندس بازرگان نیز جلب توجه می کند.