ملخص الجهاز:
"ق 1228(25 اکتبر 1813 م)در پی ده سال دفاع ایران علیه هجوم قوایروسیه به قفقاز،موافقتنامهای میان میرزا ابو الحسن خانایلچی و ژنرال روتیشچوف به امضا رسید کهاز آن زمان تاکنون در آثار محققان و نویسندگان تاریخ معاصر ایران همواره،بی هیچ تردیدی به عنوانعهدنامهای قطعی میان ایران و روسیه معرفی شده است؛در صورتی که دستآورد این پژوهش،کهبا روش تحلیلی و مطابقتی از منابع درجهی اول انجام گرفته،حاکی از آن است که،به رغم باورریشهدار فوق الذکر نزد محققان و نویسندگان،موافقتنامهی گلستان،از منظر مقامات قاجاری آنروزگار،چه فتحعلیشاه و چه عباسمیرزا،موافقتنامهای برای متارکهی جنگ میان ایران و روسیهبود،نه عهدنامهای قطعی.
{o1o} اگر توجه کنیم که افزون بر شاه و نایب السلطنه که به تلاشهای صلحطلبی اوزلی در اینزمان،تنها به عنوان گفتگوهایی برای متارکهی جنگ و نه عقد مصالحهی دائمی مینگریستند،حتی اوزلی وزیر مختار انگلستان نیز در این دوره بر همین معنا تأکید داشت و به همین دلیل نیزدر قسمتی از همان گزارش بالای خود نوشت:«اکنون اختیارات کامل دارم متارکهای را بهمدت دوازده ماه میان ایران و روسیه برقرار کنم».
بر این اساس،چگونهمیتوان با فرضیهی امضای موافقتنامهی گلستان توسط ایران به دلیل شکست اصلاندوز و یابر اثر ضعف نظامی همراه شد؟اگر مدعای این نوشته،درست باشد که چنین فرضیهای به دلیلناسازگاری آشکار با همهی واقعیتهای تاریخی نمیتواند فرضیهای معقول قلمداد گردد،بنابراین به نظر میرسد که میتوان همچنان بر صحت فرضیهی نخست تأکید ورزید و بر ایناعتقاد راسخ شد که از نظر مقامات ایرانی،موافقتنامهی گلستان که در پی مأموریت میرزاابو الحسنخان ایلچی برای تنظیم موافقتنامهی متارکهی جنگ به مدت یک سال امضا شد،حاصل بازیهای سیاسی سرگوراوزلی و روتیشچوف و خیانت و سادهلوحی میرزا ابو الحسنخانایلچی بود."