خلاصة:
مهدویت بیشتر به عنوان آموزه ای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سده های نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی کرده ایم. در ادامه، مهدویت در سده های ششم و هفتم (نیمه اول) تاریخ تصوف (دوره ظهور مهدویت در تصوف) و آن گاه در قرون هفتم (نیمه دوم)، هشتم و نهم (آغاز جریان نزدیکی بیشتر تصوف و تشیع) پی جسته ایم. در تعقیب این جریان، عصر صفویه (دوران استقرار تشیع به عنوان مذهب رسمی در ایران) و قاجار، آخرین بخش این پژوهش است.
ملخص الجهاز:
نگاهی گذرا به سیر تاریخی مهدویت در تصوف دکتر محمودرضا اسفندیار ـ فائزه رحمان دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری ـ کارشناس ارشد ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال چکیده مهدویت بیشتر به عنوان آموزه ای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی ، نقش و جایگاه مهمی دارد.
(همان ، ج ٢: ٥٠) مولانا مولانا جلال الدین محمد بلخی ، از عارفان بزرگ قرن هفتم هجری است که در مثنوی معنوی به «مهدی » و «ولـی قائم » اشاره ، و دیدگاه خود درباره این موضوع را مطرح کرده است .
برخـی از معاصران وی تصور کردند که شاه نعمت الله مدعی مهدویت است ، ولی او با وجود زمینه مساعد برای اظهار ایـن دعوی در قرن هشتم هجری ، بر اثر اعتدال مشرب عرفانی و علایق مذهبی ـ ضمن تحاشی از ادعـای مهـدویت ، براساس همان افکار صوفیانه ای که در باب ولایت داشت ، از روی کمال احتیاط خود را صرفا «هادی و رهنمای خلق » معرفی کرد.
(سید محمد نوربخش ، رساله الهدی : ١٢٧ـ ١٢٨) تثبیت مهدویت در تصوف (قرن دهم تا سیزدهم ) به قدرت رسیدن صفویان در سال ٩٠٦ و ایجاد نخستین حکومت شیعی مستقل در دوران پـس از غیبـت کبـری به وسیله آنها، زمینه ساز دگرگونی های چندی در حیات سیاسی ، فرهنگی فقهای امامیه شد؛ و همین امـر موجـب شده است ظهور دولت صفوی ، در آغاز سده دهم هجری ـ به عنوان نخسـتین حکومـت تمـام عیـار و مسـتقل شیعی ، در تاریخ اسلام ـ از اهمیت خاصی برخوردار باشـد.
Tehran: Yaldar-e Qom. Nourbakhsh, Seyyed Mohammad.
(
, 
, 
)
