پیش شرط های پژوهش در علوم دینی (1) مقالة

"سعدی به نیکی دریافته‌ بود که محقق،می‌تواند همان در«ابل»ببیند که بینایان دیگر«در خوبرویان چین و چگل»،و شگفتا از مقلدان تحقیق گریز که در خوبان آفتاب‌وش نیز رشحه‌ای از جمال نمی‌بینند و در چشم آنان‌ جز رنگ‌های نامفهوم جابه‌جا نمی‌شود؛چونان موری که بر فرش‌ نفیس هنرمندان ایرانی راه پیماید:او را جز رنگ‌هایی که پی‌درپی‌ می‌آیند و هیچ از آن نتوان نقشی و صورتی در ذهن بست،چه در نگاه مورانه آید؟نغز و خوش و زیبا را دیدهء تحقیق بیند و بس: هرچه را نغز و خوش و زیبا کند از برای دیدهء بینا کنند اما: محقق همان بیند اندر ابل‌ که در خوبرویان جین و چگل‌4 تقلید،سحر ویرانگری است که جز عصای تحقیق،پی‌ کار خود نمی‌گیرد وتا معجزهء بیان(قرآن)را پیش روی خود نبیند، همچنان گردن‌فرازی‌ها کند و آتش‌افروزی‌ها به راه اندازد. از محقق تا مقلد فرق‌ها است‌ کین چون داوود است و آن دیگر صدا است‌ منبع گفتار این سوزی بود و آن مقلد کهنه‌آموزی بود هم مقلد نیست محروم از ثواب‌ نوحه‌گر را مزد باشد در حساب‌ کافر و مؤمن خدا گویند نیک‌ در میان هر دو فرقی هست نیک‌ آن گدا گوید خدا از بهر نان‌ متقی گوید خدا از عمق جان سال‌ها گوید خدا آن نان‌خواه‌ همچو خر مصحف کشد از بهر کاه‌7 مولوی در این ابیات در دفتر دوم مثنوی،نکات ارزنده‌ای را خاطرنشان می‌کند که به دلیل اهمیت آنها و تناسبشان با سمت و سوی این نوشتار،پاره‌ای از آنها را به شرح بازمی‌گوییم: نخست این که وی،تقلید را بندی می‌داند که دل را در حبس‌ نگاه می‌دارد و فرصت بیرون شدن از حصار تنگ باورهای پوسیده را از او سلب می‌کند."