خلاصة:
انتظار منجی و ایده آینده بهتر، بهعنوان حقیقتی قابل احترام در شرایع آسمانی است. درباره حقیقت انتظار بهعنوان پیمانی آسمانی در ذهن و زندگی پیامبران الهی و امتهای آنان از آغاز تاریخ نبوت در نگاه قرآن، پژوهش درخوری انجام نشده است. بررسیهای انجامیافته بیانگر آن است که توجیه انتظار بهصورت جریانی پیوسته در تاریخ نبوت در آیه 81 سوره آلعمران قابل تحقیق است. براساس این آیه بنمایه اصلی مقاله حاضر، تبیین فلسفه اصل انتظار بهمثابه عامل رشد روانی امتها و تمرین و تحصیل آمادگی هرچه بیشتر در جهت پذیرش وضعیت بهتر در تمامی عصرها و نسلها میباشد. حقیقتی که میتوان از آن بهعنوان یکی از علل اساسی پنهان ماندن زمان ظهور منجی در حکمت خداوندی یاد کرد.
ملخص الجهاز:
"البته مصداقی بلکه اتم مصادیق این آیه میتواند در پیوند با ظهور پیامبر خاتم| تحقق یابد، اما مفهوم آن سریان حقیقت انتظار برای تمامی امتها و پیامبران نسبت به مرحله تکامل یافتهتر و پیشرفتهتر و شریعت کاملتری که پس از آنها باید بیاید، میتواند مصداق داشته باشد، بدین روی مفسران بر آناند که در هر صورت، شخصیت مورد انتظار تمامی پیامبران و امتها در همه زمانها حضرت رسول| است، چنانکه گفتهاند: «مراد این است که اگر آن انبیا به فرض و تقدیر تا زمان آن حضرت بمانند، باید که ایمان به او بیاورند و ایشان را یاری کنند و قوم خود را نیز به این معنا امر کنند و از ایشان عهد بگیرند.
ک به: نراقی، 1363: 117 ـ 116) اما سخن در این است که چون آیه مورد بحث نه فقط در مقام بشارت بلکه درصدد بیان دمیده شدن روح انتظار و لزوم آمادگی برای وضعیت بهتر در تمامی پیامبران و امتهای پیشین است، مفهوم آن کلی و فراگیر است؛ یعنی هر پیامبری چنین فرض میکند که پیامبر بعدی همان است که بر سر او خداوند از وی میثاق گرفته است و بدین سان در گستره مفاد آیه ـ بهویژه با توجه به نکره بودن رسول ـ بهگونهای ابهام و شمول مفهومی دامن زده شده است که به نوبه خود سازنده است؛ زیرا دریافت تنها مفهوم عظمت از لفظ نکره در اینجا و یا اینکه شدت معروفیت مراد از رسول در این عبارت، مجوز نکره شده باشد ـ چنانکه بعضی گفتهاند ـ چندان روشن نیست (حسینی عراقی، 1355: 1 / 239) بلکه معنای مطلق رسالت در مسیر تکاملی نبوتها به صورتی روشنتر از این هیئت نکره و افراد فهمیده میشود."