خلاصة:
ادبیات پرآوازه پایداری در طول تاریخ و تبار ملت ها، همواره عرصه اعتبار و ایثار نام آوران و صحنه سلحشوری ها، شور آفرینی ها و از جان گذشتگی های دلاوران بوده است. برخی شاعران این عرصه، سهم بسزایی در روند تصویرآفرینی های زیبا و خیال انگیزی های پویا داشته اند و با دریافت های نهانگرایانه و نوآفرینی های نکته بینانه خود، کلام های جاندار و پیام های ماندگاری را به یادگار گذاشته اند. یکی از رویدادهای شگفت انگیز و پر افت و خیز روزگار ما، دوران جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس است. شماری از شاعران به نوبه خود با شعر سرایی و روایت پردازی رویداد های جنگ، به دفاع از ماهیت شرافتمندانه و سلحشورانه آن پرداخته اند و سهم خود را بدین گونه ایفا کرده اند. آنچه در این اشعار به چشم می خورد، مجموعه واژگان، تصاویر، تلمیحات، نمادها و سازه های خاص و مشخصی است که در تصویر پردازی شاعران دخیل بوده است. در این گفتار بر آنیم تا با نگرشی نو، صورت های خیالی شعر پایداری را بر اساس نقد ادبی جدید، مطابق روش «ژیلبر دوران» تجزیه و تحلیل کنیم و روند کلی خلاقیت، فردیت، ماهیت، حقیقت و اصالت این تصاویر را نشان دهیم و خاستگاه و گذرگاه آنها را مشخص سازیم.
ملخص الجهاز:
"نمودار شماره 2 (نمودار ماهیت قطبها) (به تصویر صفحه مراجعه شود)این نوع تصاویر در اغلب صورتهای بیانی(تشبیه،استعاره،کنایه،مجاز)وبرخی آرایههای ادبی شعر جنگ به خوبی نمایان شده است.
#شود گلشن از خون ما گر تنت#سگان را برانیم از گلشتنت#یکی زشت کفتار پیر پلید#همی خواست تا نو غزالی درید#کنون پنجه شیر مردان شیر#گلویش بخواهد فشردن دلیر#دلیران رزمنده جانشکار#ستیهندگان در تک و کارزارS} {Sنهنگان دریای اسلام و نور#عقابان اوج بلند غرور#همه شیر چنگال در جنگ خصم#نمانی دژم بیش در چنگ خصمS}(شعر جنگ،موسیو گرمارودی،1362،201) {Sجمع دشمن تا به رگبار سلحشوران نشان شد#سازوبرگ خصم کافر طعمۀ آتشفشان شد#انفجار و دود و آتش تا به اوج کهکشان شد#زین حماسه خطۀ دشمن دیار خامشان شدS}(شعر جن،آقاجانی،1362:19) نکتۀ قابل توجه در شعر جنگ این است که شاعران جنگ به واژگانی چون«لا»که رمز یگانگی و یکتایی و مرز جداکنندگی میان حق و باطل است،توجهداشتهاند.
نمونۀ زیر از قیصر امینپور از جملۀ این موارد است: {Sلا بود که کشته و لا بود شهید#لا بود و الست را بلی بود شهید#با قامت واژگونه در خونش نیز#تصویر و تجسمی ز لا بود شهیدS}(امینپور،1388:439) نکتۀ قابل توجه دیگر،رویارویی و تقابل اینگونه تصاویر در برابر یکدیگراست که برخی شاعران جنگ بدان توجه داشتهاند و به خوبی چنین تصاویری رابه نمایش گذاشتهاند.
(شعر جنگ،صابری،1362:119) شواهد قطب منفی {Sبه بارش آمد در باغ و راغ ابر بلا#به جنبش آمد دردشت فتنۀ کون خطرS}(شعر جنگ،کیمنش،1362:153) {Sاز منجنیق فتنه هر شب تا سحرگاه#باران آتش بارد آن دژخیم خودخواهS}(شعر جنگ،سبزواری،1362:91) {Sدر این خیزابههای آتش و خون#به شوق کربلا رهمیسپاردS}(ثابت محمودی،1368:68) 7-قطبهای متضاد در استعارههای مصرحه ارائه تصایوری از شکلهای حیوانی در قالب استعارههای مصرحه،یکیدیگر از شگردهای شعری شاعران جنگ است."