چکیده:
دانش پزشکی و داروسازی در ایران قدمتی طولانی دارد. از زمان های گذشته اجازه طبابت و داروسازی تنها به کسانی داده می شده که در این باره درس می خوانده اند. برای مثال، در دوره ساسانیان، کسانی که در دانشگاه جندی شاپور در این رشته ها تحصیل می کردند اجازه انجام این کارها را دریافت می کردند. در دوره شکوفایی تمدن اسلامی نیز این علوم رواج بیشتری یافتند و تحت ضابطه و نظارت دولت قرار داشتند. اما این پیشرفت ادامه نداشت و در دوره های متاخر در حکومت های اسلامی پزشکی و داروسازی جایگاه مناسبی نداشتند و چون گذشته تحصیل در این رشته ها ملاک احراز شایستگی قرار نمی گرفت. پژوهش حاضر بر آن است که ضمن بررسی عطاری سنتی و داروسازی نوین، علل رویکرد حکومت در نظارت بر کار داروفروشان را مورد بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
بعد از اسلام، موضوع اجازه نامۀ طبابت و داروسازی تا مدتی مورد توجه قرار نگرفت و برای طبابت، شرط و قیدی وجود نداشت، به همین دلیل بر اثر اشتباه پزشکان و داروسازانی که استحقاق این حرفه را نداشتند، دردسرها و حوادثی روی داد.
بدین ترتیب امتحان گرفتن از پزشکان و داروسازان در دوران اسلامی رواج یافت و کتابهایی نیز در این باره نوشته شدکه از آن جمله میتوان به مقالة فی امتحان الاطباء از ابوسعید یمانی اشاره کرد (ابن ابی اصیبعه، صص233-234).
این مثالها را میتوان نشانهای از پایداری سنت نگارش آثار پزشکی در ایران دورۀ اسلامی و توجه پزشکان به داروسازی در نگارش آثار خود دانست.
علاوه بر این در عهد قاجار پزشکی و داروسازی بیش از پیش با خرافات عجین بود به طوری که برخی عطاران با استخاره و باز کردن سرکتاب به بیماران دارو تجویز میکردند (تکمیل همایون، ج2، ص93).
تعداد دانشجویان داروسازی وشیمی برخی از سالهای تحصیلی دارالفنون به شرح زیر است (یغمایی، صص127-138؛ وفایی، ص24): {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} جدول 1، تعداد محصلان داروسازی و شیمی در مدرسۀ دارالفنون در برخی از سالها بعد از فکتی، شورین آلمانی و مولیون فرانسوی از سوی دولت استخدام و مأمور تدریس طبیعیات و داروسازی شدند و هر یک نیز داروخانهای طبق اصول و ضوابط جدید در تهران دایر کردند.
روستایی، محسن، تاریخ طب و طبابت در ایران از عهد قاجار تا پایان عصر رضا شاه به روایت اسناد، تهران، سازمان اسناد وکتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، 1382ش.