چکیده:
مقاله حاضر در دو بخش و یک خاتمه سامان یافته است. در بخش نخست به دفاع از برخی زیر ساختهای
منطقی و علمی استمرار حیات فقه تا عصر حاضر ـ در مقابل نظریههای رقیب ـ پرداخته شده است. در بخش
دیگر که حاوی پیام اصلی مقاله است، به کاستیها و کمبودهای فقه در عصر غیبت(که ناشی از حرمان و دوری از
حجت و ذخیره الهی(ع) است) توجه شده است و در خاتمه به جمع بندی دو بخش مقاله اهتمام شده که نتیجه
آن، نظریهای معتدل و به دور از افراط و تفریط در دفاع از فقه است.
خلاصه ماشینی:
"در روایات مربوط به عصر غیبت فراوان بر این واقعیت تلخ تأکید شده است و اینک گوشهای از آن اخبار: عبدالله بن عطا از امام باقر(ع) سوءال میکند که چون قائم(ع) به پاخیزد، بر کدام سیره و روش میان مردم رفتار خواهد کرد؟ حضرت میفرماید: یهدم ما قبله کما صنع رسول الله(ص) و یستأنف الإسلام جدیدا21؛ روشهای پیش از خود را ویران میسازد چنان که رسول خدا(ص) چنین کرد و اسلام را از نو برپا خواهد نمود.
33 هر چند برآگاهان علم اصول پوشیده نیست، ولی یاد آوری این نکته برای برخی از خوانندگان بی فایده نیست که «ظن خاص» یا «دلیل علمی» که به اعتقاد بیشتر فقیهان معاصر پاسخگوی عمده احکام شرعی میباشد، اگر چه به طور قطع و یقین بر ما حجت است، اما، ره آورد آن در نهایت جز ظن و گمان به حکم شرعی واقعی نمیباشد، و اعتبار آنها تنها به این است که خداوند پیمودن این راه را در دوران نادانی و انسداد علم، بر ما پسندیده است(منجزیت) ،و عمل به آن را از ما میپذیرد(معذریت).
محمد بن مسلم از امام باقر(ع) میپرسد: دانشی که به شما رسیده چگونه است؟ آیا تنها ضوابط کلی از علم دین در اختیار شماست یا دانش هر موضوع جزئی را که مردم در باره آن سخن میگویند دارا میباشید؟ امام فرمود: ان علیا(ع) کتب العلم کله و القضاء و الفرائض، فلوظهر أمرنا لم یکن من شیء إلا فیه سنة یمضیها46؛ علی(ع) تمامی دانش، و احکام قضاوت و ارث را مکتوب ساخته است، پس اگر قائم(ع) آشکار گردد هیچ پدیدهای رخ نخواهد داد مگر این که پیرامون آن قانون الهی وجود دارد که آن را اجرا خواهد کرد."