چکیده:
شناخت میزان آسیبپذیری نسبت به مخاطرات طبیعی و ریشهیابی علل تفاوتهای اجتماعی- فضایی آن، برای نیل به جامعهای پایدار ضروری است. بر این اساس، مساله این است که «میزان آسیبپذیری خانوارهای محلههای جنوبی با خانوارهای محلات شمالی شهر تهران تفاوت داشته و بیشتر است»، بنابراین، سوال اصلی پژوهش چنین طرح شد: «عوامل موثر بر تغییر و تفاوت اجتماعی- فضایی میزان آسیبپذیری شهر تهران در برابر خطر زلزله کدامند؟» جهت تبیین تئوریک، سه دیدگاه اصلی شناسایی و با محوریت دیدگاه ساخت اجتماعی، چارچوب نظری و فرضیههای پژوهش ارائه گردید. برای داوری فرضیهها، روشهای «علی- مقایسهای» و «همبستگی» انتخاب شد. حجم نمونه با روش کوکران محاسبه و نمونهگیری به روش خوشهای انجام شد. دادهها نیز توسط پرسشنامههای خانوار و خبرگان، گردآوری و با روشهای واریانس یکطرفه، رگرسیون و تحلیل مسیر تحلیل شد. تحلیل واریانس یکطرفه در تایید فرضیة اول نشان داد که میانگینهای میزان آسیبپذیری و پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانوارهای محلات چهارگانه، از تفاوت معناداری برخوردارند؛ مطابق ضریب تعیین رگرسیون چندگانه نیز، 88 درصد تغییرات میزان آسیبپذیری توسط ترکیب خطی عوامل محله، پایگاه و نگرش ریسک تبیین گردید. نتایج در تایید فرضیههای دوم و سوم نیز نشان داد که عوامل محله و پایگاه به ترتیب با ضریب تاثیر 878/0 و 067/0-، سهم بیشتری در تبیین تغییرات میزان آسیبپذیری نسبت به عامل نگرش ریسک دارند. در تایید فرضیه چهارم، عوامل شغل، سواد و درآمد نیز بترتیب با ضرایب برابر با 521/0؛ 205/0 و 201/0؛ نسبت به عوامل سن، سرمایة اجتماعی و وضع مهاجرت سهم بیشتری در تبیین داشتند. نتیجه اینکه: درجة آسیبپذیری مردم نه تنها به نزدیکی به منبع خطر، و یا رفتار سنتی؛ بلکه به جایگاه اجتماعی و فضایی آنها در جامعه نیز وابسته است. در این میان نقش اساسی را عوامل محله و پایگاه در بستر فرایند جداییگزینی اجتماعی- فضایی ایفا مینمایند
خلاصه ماشینی:
"سپس بر اساس آن فرضیههای تحقیق به شرح ذیل ارائه شدند: / شکل 1- چارچوب نظری- مفهومی تبیینکنندة تفاوتهای اجتماعی- فضایی آسیبپذیری شهری (نگارنده) 1) بین تفاوتهای اجتماعی- فضایی میزان آسیبپذیری در برابر زلزله و جداییگزینی و سکونت خانوارهای متفاوت از نظر «پایگاه اقتصادی- اجتماعی» در محلات مختلف ارتباط وجود دارد؛ بر این اساس، خانوارهای محلاتی که از پایگاه پایینتری برخوردارند، از میزان آسیبپذیری بالاتری برخوردارند؛ 2) سکونت در محلات پایینتر رابطة معکوس با پایگاه اقتصادی- اجتماعی و رابطة مستقیم و بالا با میزان آسیبپذیری خانوارها دارد؛ 3) در تبیین تغییرات اجتماعی- فضایی میزان آسیبپذیری عوامل محله و پایگاه اقتصادی- اجتماعی نقش بیشتری نسبت به عوامل دانش و نگرش ریسک دارند؛ 4) عوامل شغل، درآمد و تحصیلات سرپرست خانوار نسبت به عوامل سن، جنس، سرمایة اجتماعی، وضع فعالیت، قومیت، وضع مهاجرت، و وضع مالکیت مسکن؛ نقش بیشتری در تبیین میزان تغییرات آسیبپذیری برخوردارند.
/ شکل 8- چارچوب تبیینکنندة توزیع اجتماعی- فضایی میزان آسیبپذیری شهرها نسبت به خطر زلزله (نگارنده) بنابراین، تحلیل و کاهش آسیبپذیری شهرها و جوامع نباید تنها بر «محافظت» از طریق تکنولوژی در ساخت ساختمانها، هشدار و ارتباطات، کاربری زمین و برنامهریزی فیزیکی- کالبدی تاکید کند، بلکه باید ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، فقر و محرومیت، نابرابریهای اجتماعی در خصوص درآمد، سن، جنسیت، مذهب و نژاد، دسترسی به قدرت و منابع، برنامههای توسعه و."