چکیده:
بحث از سرقات بخشی از نقد ادبی است که به انواع اقتباسها و عاریت گرفتنهای شاعران و نویسندگان میپردازد. در نقد امروز، بحث در مورد سرقات بیشتر شامل تحقیق و بررسی درباره منبع الهام اثر، چگونگی تاثیرپذیری هنرمند از دیگران و مساله اصالت یا تقلیدی بودن اثر میشود. در کتابهای بدیع فارسی و عربی برای سرقات، بر حسب میزان تقلید، انواع و اقسامی قائل شده و اصطلاحهای مختلفی برای هرکدام وضع کردهاند. نامگذاریها و تعریفهایی که برای سرقات شده، در همه کتابهای بلاغی و بدیعی یکسان نیست و تفاوتهایی در آنها دیده میشود.این مقاله، نخست به پیشینه سرقات در ادبیات یونانی، عربی و فارسی و در ادامه به برخوردهای دوگانه منتقدان با مساله سرقات توجه میکند. سیر تاریخی بحث "سرقات شعری" در کتابهای بلاغت فارسی و تحقیق در انواع سرقات شعری نیز از موضوعاتی است که این مقاله به آن میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"رشید وطواط مانند رادویانی در کتابش فصلی جداگانه به "سرقات شعری" اختصاص نداده و فقط به مباحثی چون "ترجمه" و "تضمین" پرداخته است؛ وی در تعریف "تضمین" اشارهای هم به سرقت شعری نموده و مینویسد: «این صنعت چنان باشذ که شاعر مصراعی یا بیتی یا دو بیت از آن دیگری در میان شعر خود به کار برذ به جایی لایق نیک، بر سبیل تمثل و عاریت، نه بر وجه سرقه و این بیت تضمین بایذ کی مشهور باشد و اشارتی بوذ چنانکه شنونده را تهمت و شبهت سرقه بیفتذ» (رشیدالدین وطواط، 1362: 72).
ج - 2) تأثیر ضمیر ناخودآگاه شفیعی کدکنی در مورد الهام، ضمیر ناخودآگاه و تأثیر آنها بر توارد و سرقات شعری مینویسد: «درباره الهام، فعالیتهای ذهن شاعر و ضمیر ناخودآگاه او، پیشینیان کمتر توجه داشتهاند ولی در نقد ادبی معاصر و بهخصوص در حوزه سرقات و اخذ (Plagiarism) امروز نکتههای دقیق و شیرینی مطرح میشود یکی از این موارد، تحقیقی است که lowes درباره شعر "قبلای خان" کالریج انجام داده است و بر اثر جستجو در مسیر مطالعات شاعر، به این نتیجه رسیده است که، شعری که کالریج در خواب بدان الهام شده و به سرودنش پرداخته، بیستوپنج سال قبل از آن لحظه، که او به سرودنش پرداخته، در ضمیر وی وارد شده بوده است» (شفیعی کدکنی، 1378: 205-206)."