چکیده:
وطن از دیرباز مورد توجه بوده، در اسلام از طریق آیات و روایات از وطن و دوست داشتن آن سخن گفته شده است، از جمله عبارت معروف «حب الوطن من الایمان» منقول از پیامبر(ع) است. این عبارت توجه دانشمندان اسلامی را به خود جلب کرده است، مشکل حل چگونگی ارتباط ایمان با دوست داشتن وطن موجب آن شده که دانشمندان اهل تسنن آن را حدیثی دروغی و جعلی بدانند، از سویی دانشمندان زیادی از شیعه و اهل تسنن با ارائه معانی چندی از وطن، همچون بهشت، اصل خویش، سرزمین اسلامی و... در حل مشکل معنای عبارت مزبور کوشیدهاند. بر فرض پذیرش دروغی بودن عبارت یادشده و وجود نداشتن راهی برای حل مشکل معنای عبارت مزبور، جواز حب وطن که از طریق آیات و روایات نتیجه گرفته شده، مورد پذیرش دانشمندان شیعه و اهل تسنن قرار گرفته است. از سویی، دانشمندان شیعه با استناد به عبارت مزبور، مواردی همچون جواز دوست داشتن وطن و... را نتیجه گرفتهاند. در تحقیق حاضر، عبارت مزبور از سه زاویۀ سند، مفهوم و فقه مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
ایـن عبارت توجه دانشمندان اسلامی را به خود جلب کرده است ، مشکل حل چگونگی ارتباط ایمـان بـا دوست داشتن وطن موجب آن شده که دانشمندان اهل تسنن آن را حدیثی دروغی و جعلی بداننـد، از سویی دانشمندان زیادی از شیعه و اهل تسنن با ارائه معانی چندی از وطـن ، همچـون بهشـت ، اصل خویش ، سرزمین اسلامی و...
با وجـود ایـن ، بسـیاری از دانشـمندان اهـل سـنت بـا سختگیری خاصی به عبارت یادشده نگریسته و دربارٔە آن به اظهار نظر پرداختـه انـد، برخی از ایشان، منکر حدیث بودن آن شده و گفتـه انـد: «حـدیث حـب الـوطن مـن ا́Oیمان» حدیث نیست و در کتب حدیثی وارد نشده است و فقها در هنگـام بحـث از زمین و ارتباط انسان با آن، واژه «دار» را بـه کـار بـردهانـد و حـال آنکـه دار، وطـن محسوب نمیشود.
(آقابزرگ تهرانی، ١٤٠٣ق ، ج١٥، ص١٣٣) مرتضی عاملی نیـز ضمن استناد به حدیث یادشده و پذیرش صحت آن، وطن را به معنای وطـن بـزرگ اس̂Oمیـ که شامل همه کشورهای اس̂Oمی است - گرفته نه زادگـاه فـرد و از ایـن رو دوست داشتن چنین وطنی را نشانۀ ایمان دانسته است (مرتضی عـاملی، ١٤١٥ق ، ج٣، ص٣٣٣) چنانکه گذشت ، برخی نیز بـا پـذیرش حـدیث یادشـده و امکـان اسـتفادٔە زادگاه از آن، حب وطن را به صورت حفظ وطن از انحرافات و حل مشـک̂Oت آن و هدایت افراد آن به سوی حق و ایمان و اس̂Oم معنی کردهاند.