چکیده:
بررسی ابعاد زبانی ضربالمثلها بهعنوان جزیی از ادبیات شفاهی هر زبان و فرهنگ، همواره و بهویژه در سالهای اخیر مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده است. این نوع بررسی ضربالمثلها در زبانهای مختلف میتواند به ارائۀ تعریف دقیقتری از ضربالمثل کمک کند. با این حال، متأسفانه اکثر پژوهشهای صورتگرفته محدود به برخی زبانها بوده و زبانهایی همچون زبان ترکمنی که محدود به منطقه یا قومی خاص است، کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. زبان ترکمنی از لحاظ نسبی از شاخۀ زبانهای ترکی و از گروه زبانهای آلتاییک است و در ایران در استان گلستان و منطقۀ جرگلان استان خراسان به این زبان سخن گفته میشود. این زبان از لحاظ ردهشناسی در ردۀ نهادـمفعولـفعل قرار میگیرد، ولی ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﭘﮋﻭﻫشهای ﺻﻮﺭﺕﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ در سالهای اخیر ﻣﺸﺨﺺ شدﻩ که زبان گفتاری ترکمنی دارای آرایش سازه آزاد نسبی است. در مقالۀ حاضر سعی بر آن است تا ضمن بررسی ضربالمثلهای ترکمنی در سطح نحوی، به ویژگیهای جملات ضربالمثل از لحاظ نوع جمله، سازههای تشکیلدهندۀ آن و همچنین آرایش سازهها در این جملات پرداخته شود. از سویی دیگر، جملات مثلی از لحاظ اینکه فاقد فعل و یا اینکه دارای فعل هستند و همچنین نوع این افعال و وجوه افعال مورد بررسی قرار میگیرند. روش بهکاررفته در این تحقیق توصیفیـتحلیلی است؛ بدین منظور تعداد حدود هزار ضربالمثل از منابع مکتوب زبان ترکمنی انتخاب شد و در چارچوب دستور زبان ترکمنی نوشتۀ فیلیپ بلاشه مورد بررسی قرار گرفت. یافتههای این بررسی نشان میدهد که در شکلگیری ضربالمثلها بیشتر ساختهای نحوی موجود در زبان ترکمنی به کار رفته است اما فراوانی برخی ساختها بیشتر به نظر میرسد. به عنوان مثال، در این بررسی مشاهده شد که زمان جملات مثلی حال، گذشته، و یا آینده است ولی کاربرد زمان حال نسبت به زمانهای دیگر فراوانی بیشتری دارد.
خلاصه ماشینی:
"در این پژوهش ضربالمثلهای ترکمنی را در سطح نحوی بررسی میکنیم تا ببینیم آیا دارای ساختهای نحوی محدود یا نامحدود میباشند و اینکه آیا در ضربالمثلهای ترکمنی از لحاظ زمان، نمود، وجه تنوعی دیده میشود یا خیر و اینکه ضربالمثلها بیانگر حقیقت هستند در نحو زبان ترکمنی به چه صورت نشان داده شده است.
3. تحلیل دادهها حال به بررسی ضربالمثلهای ترکمنی در سطح نحوی میپردازیم تا ببینیم چه ساختهای نحوی در آن بکار رفته است و آیا مثلهای ترکمنی دارای ساختهای Greimas temps Present de lindicatif imperatif Alain Rey Verite general Dundes finite Anscomber¸J-C fige نحوی محدود است یا خیر و تا چه حد تعاریف ارائه شده در زمینة مثل در مورد مثلهای ترکمنی صدق میکند و این یافتهها تا چه حد میتوانند به تعریف دقیقتری از مثلها کمک کنند.
در این جملات مفهوم همگانی بودن مثلها در سطح نحوی با نهاد مجهول نشان داده شده است؛ زیرا فعل جمله ممکن است حال یا ماضی نقلی باشد.
به نظر میرسد که مفهوم همگانی بودن مثلها در سطح نحوی با استفاده چنین فاعلهایی نشان داده شده است؛ زیرا همانطور که در قسمتهای قبل اشاره شد، فعل جملات مثلی ممکن است غیر از زمان حال باشد.
در مثلهایی که دارای فعل بودند، مفهوم حقیقت کلی بودن مثلها در سطح نحوی با کاربرد فاعل نامعین، فاعل مجهول یا جملاتی که فاقد فاعل بودند نشان داده میشوند؛ چون فعل جمله در زبان ترکمنی ممکن است غیر از زمان حال باشد."