چکیده:
این مقاله به بررسی آثاریمی پردازدکه درطول دهه۱۹۸۵-۱۹۹۵مـیلادی،عمـدتادر کشورهایاروپایغربی وآمریکایشمالی درحوزٔهتاریخ علوم ریاضی دورٔهاسلامی -از آسیایمیانه تااندلس -منتشرشده اند.مباحث محوریبررسی شده علاوه بـرشـاخه های متعارف ریاضیات ،شامل جغرافیایریاضی ،نجوم ونورشناسـی نیـزمی شـود.همچنـین نمونه هایی ازمباحث کنونی درباب تفسـیرآثـارمهـم گـزارش شـده وسـپس بخشـی از تحقیقات ناظربه ارتباط ریاضیات وجامعه دردورٔهاسلامی مرورشده اند.
خلاصه ماشینی:
مؤلف درپی همۀمقالاتی بوده است که طی سال های۱۹۸۵تا۱۹۹۵منتشرشده اندودربررسی پیشین ازآن هایادنشـده اسـت ودر ← / / / درآغازذکردونکته بایسته است :اول آن که این مقاله به بررسی آثارمنتشرشـده [بـه زبان هـای اروپایغربی ]درکشورهایاروپایی وآمریکایشمالی اختصاص داردوبه ویژه آثاریراکـه تمامـا به زبان عربی اندیادراتحادشورویسابق که سـنتی دیرپـادرایـن دسـت پژوهش هـادارد،منتشـر شده اند،بررسی نکرده است .
/ / / بدون پیشنهادهیچ پاسخ مشخصی این سؤال رامطرح می کندکه چراترجمۀمقاله هایسوم ،چهارم وهفتم حجاج نسبت به مقاله هایدوم ودهم به متن یونانی اصول نزدیک تراست ؟ احمدجباردرمقالۀاخیرخودباعنوان «نکاتی دربارٔەترجمه هایعربی اصول اقلیدس وانتقـال آن هابه غرب اسلامی "[۴۰]به دیگرویژگی هایزبان شناختی مطالب حجاج درآن منابع وجاهای دیگرتوجه داده واظهارکرده است که شایدترجمۀنخست حجاج تحت تأثیرآن دسته ازواژگـان و اصطلاحات ریاضی عربی بوده باشدکه پیش ازدهه هایآغـازین قـرن سـوم ورسـاله هایحسـاب پدیدآمده است .
دراین مقاله تصـحیحی ازاثـریآمـده کـه بـه زعـم سزیانو،متعلق به قرن پنجم هجریاست ؛به این دلیل که مؤلف بسیاردقیق ،اماناشناس آن رسـاله ، ازکشفیات قرن چهارم آگاه بوده ،ولی ازراه حل کامل ساخت مربع وفقـی بـااعـدادیبـه صـورت ٢+k٤که ازدستاوردهایقرن ششم است ،بی اطلاع بوده است .
دانشمندان مسلمان به طبقه بندیمسائل وبررسی تحلیل وترکیب درقرن چهارم هجریاهتمـام داشتند؛ابراهیم بن سنان دراوایل این قرن ،دربارٔەاین موضوع تألیفی داشته است وابن هیـثم نیـزکـه قبلابه راه حل جامعش برایمسئلۀتعیین سمت قبلـه پـرداختیم ،دراواخـرهمـین قـرن ،درهمـین زمینه رساله ایتصنیف کرده که جاویش آن رادرمقالۀ«پژوهشی درتحلیل وترکیـب درریاضـیات عربی -اسلامی برمبنایکتاب ابن هیثم "[۷۷]بررسی کرده است .