چکیده:
شهر سیمره، نزدیکترین منطقه ایران کنونی به تیسفون، پایتخت دوران ساسانی در بین النهرین، یکی از مهمترین شهرهای صدر اسلام در منطقه جنوب غرب ایران محسوب میشود که تاکنون کمتر به آن توجه شده است. براساس متون تاریخی و نتایج کاوشهای باستان شناسی، این شهر حیات کوتاه مدتی داشته است. از مهمترین یافته های باستان شناسی در آن، تزئینات گچبری این شهر است که به لحاظ زیبایی بصری، ترکیب بندی نقوش و کاربرد نقوش گیاهی و هندسی، از نمونه های کمنظیر این هنر در زمان صدر اسلام به حساب میآیند. لزوم پرداختن به این موضوع، با نظر به اهمیت این گچبری ها در زمینه انتقال دستاوردهای هنری دوران ساسانی به دوران اسلامی قابل توجیه است؛ به خصوص در زمینه نقوش تزئینی مورداستفاده در این هنر و همچنین تعیین دقیق تر تاریخ ساخت شهر سیمره که از اهداف اصلی این پژوهش نیز به شمار میرود.
کلیه مطالب ارائه شده در این مقاله، بر پایه مطالعات کتابخانه ای و مشاهده و بررسی دقیق آثار گچبری مکشوفه از بنای موسوم به مسجد سیمره و مقایسه آن با گچبریهای مسجد جامع نائین که از نمونههای شاخص گچبری قرون اولیه اسلامی در ایران است، صورت گرفته است. در راستای اهداف مذکور و پاسخگویی به این سوالات بوده است: میزان تاثیرپذیری نقوش اجراشده در گچبریهای سیمره از محیط زیست منطقه و هنر ادوار پیشین ازلحاظ کمی و کیفی به چه صورت بوده است. تقدم و تاخر ساخت گچبریهای دو بنای مسجد جامع نائین و مسجد سیمره چگونه بوده است. ضمن معرفی گچبریهای بهدستآمده از سیمره، به مقایسه دقیق نقوش آنها با نمونههای موجود در مسجد جامع نائین نیز پرداخته شده است. این مطالعه نشان میدهد که گچبریهای این دو محوطه، دارای نکات مشترک بسیاری در زمینه نقشمایهها و ترکیببندی نقوش هندسی و گیاهی است. بنابراین، نظر به تقدم تاریخی نمونههای مکشوفه از شهر سیمره، احتمال تاثیرگذاری آنها بر گچبریهای بناهای دیگر در ایران ازجمله مسجد جامع نائین دور از ذهن نیست.