چکیده:
در سال 1139ق نادر قلی بیگ افشار به شاهطهماسب دوم صفوی (فرزند شاه سلطان حسین) پیوست و خراسان را به نام آن پادشاه، از تصرّف ملک محمود سیستانی خارج ساخت. از همان هنگام، نادر زمام امور حکومت شاهطهماسب دوم را به دست گرفت. پیشرفتهای روزافزون سیاسی و نظامی نادر (طهماسبقلیخان)، اشرف افغان را، که پس از کشته شدن محمود افغان (در سال 1137ق) در اصفهان بر تخت حکومت نشسته بود، بر آن داشت که از دلمشغولی نادر در هنگام فتح هرات استفاده کند و به سوی خراسان لشکرکشی نماید. اشرف افغان پس از شکستهایی که در نبردهای متعدد از سپاهیان نادر تحمّل کرد، به سوی شیراز فراری شد و نادر در حوالی «زرقان» سپاه اشرف را بکلی تار و مار و او را به فرار وادار کرد. بدینسان، نادر در سال 1142ق با افتخار تمام، به شیراز وارد شد. به فرمان نادر، تولیت آستان مبارک احمد بن موسی (شاهچراغ) مجددا به متولّی سابق آن واگذار شد. وی همچنین مبلغ قابل توجهی برای اقدامات عمرانی بارگاه احمدی اختصاص داد و هدیهای نفیس به آن بقعة مقدّس اهدا کرد. نادر بار دیگر هنگامی که در سال 1146ق به عزم سرکوب سردار عصیانگر خویش، محمّدخان بلوچ، به شیراز لشکر کشید، به زیارت بارگاه شاهچراغ شتافت و مبلغی برای تعمیرات آن بقعة مقدّس حواله نمود. موضوع مورد توجه این مقاله آن است که با وجود اعتقاد نادر به مذهب تسنّن، آیا اقدامات عمرانی او در بقاع متبرّک شیعیان، از سر مصلحتجویی حکومتی بود، یا از اعتقاد باطنی وی به امامان شیعه و اولاد متّقی و باکرامت ایشان سرچشمه میگرفت؟
خلاصه ماشینی:
"نظر به اینکه «محمود به اعتقاد خود، درویش و مرتاض [بود] و با درویشان ارادت داشت» (کلانتر فارس، 1362، ص2) و «افاغنه نیز نسبت به او اعتقاد پیری و مریدی به هم رسانیده» بودند (مرعشی صفوی، 1362، ص52) و حتی از طرف دربار صفوی به «صوفی صافی ضمیر» ملقب شده بود، (استرآبادی [الف]، 1341، ص7) درویش میرزاعبدالکریم شیرازی، که با محمود افغان ارتباط یافته بود، پس از آگاهی از تصمیم وی برای لشکرکشی به شیراز، با حسن تدبیر، او را از انجام آن کار بازداشت و با بیان این موضوع که «شیراز مکان اولیاء و بالفعل جمعی از اهل الله در آنجا میباشند و مزار اکابر اولیاء الی غیرالنهایه لازم به توضیح است که کاخ «فرحآباد»، که به دستور شاهسلطان حسین با صرف مبالغ گزافی در باغی عظیم ساخته شده و لکهارت آن را با کاخ ورسای (در فرانسه) مقایسه کرده، در جنوب غربی جلفای اصفهان قرار داشته است.
» (کلانتر فارس، 1362، ص6) در کتاب تاریخ فارسنامه ناصری موضوع مورد درخواست میرزا محمد حسین از نادر به صورت کاملتر بیان شده است که نادر پس از عبور از مشهد «مادر سلیمان»، به «تخت جمشید» واقع در نه فرسخی شیراز، رسید و در آنجا، میرزا محمد حسین شریفی شیرازی به حضور نادر رسید و چگونگی تسخیر شیراز به دست افغانها را برای وی شرح داد و سپس به این موضوع اشاره کرد که تولیت آستان مبارک شاهچراغ پیوسته در اختیار آبا و اجداد من قرار داشته و پس از وفات میرزا بدیعالزمان، که پسر عموی من و متولی سابق آستانه مبارکه بوده، «میرزا ابوطالب، کلانتر شیراز، به وجه غصب، تصرف در املاک موقوفه و آستانة مبارکه نموده است."