چکیده:
شهر محصول روابط و مناسبات پیچیدة اقتصادی و اجتماعی است و ناهمگونیهای فضایی آن بازتاب فرایندهای درهمبافتة فرهنگی- اجتماعی و سیاسی- اقتصادی در طی تاریخ در بستر طبیعت بوده است. هدف این مقاله، بررسی چگونگی ناهمگونیهای فضایی بین مناطق 22 گانة کلانشهر تهران است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. برای شناخت سطوح توسعة مناطق شهر تهران از 31 شاخص در قالب 7 معیار اصلی استفاده شد. با بهرهگیری از مدل AHP و نرمافزار EXPERT CHOISE هریک از معیارها و زیرمعیارها دوبهدو با هم مقایسه شد و نسبت به یکدیگر مورد ارزیابی و امتیازدهی قرار گرفت. درنهایت، با روش خوشهبندی سلسلهمراتبی مناطق 22 گانة کلانشهر تهران ازنظر درجة توسعهیافتگی در چهار سطح توسعهیافته، نسبتا توسعهیافته، توسعهمتوسط و توسعهنیافته خوشهبندی و در محیط Arc Gis بهصورت نقشه نمایش داده شد. نتیجة بررسی شاخصها نشان میدهد کلانشهر تهران فاقد وحدت کالبدی- اجتماعی بوده و ناهمگونیهای فضایی بین مناطق شمالی و جنوبی آن بهعنوان ویژگی اصلی ساختار فضایی کلانشهر تهران همچنان پابرجاست. ادامة روند کنونی چالشی اساسی در راه دستیابی به توسعة پایدار شهری و شهر خوب نهفقط برای تهران، بلکه چالشی در سطح ملی است.
خلاصه ماشینی:
"جدول ٢ رده بندی مناطق شهر تهران در بخش های مختلف سال ١٣٨٥ برحسب شاخص های توسعه / / / جدول ٣ رده بندی مناطق تهران ازنظر شاخص های آموزش سطح توسعه مناطق (به ترتیب درجۀ توسعه ) اول 3 دوم 6، 1، 2، 5 سوم 21، 18، 22، 7، 16 چهارم 4، 11، 8، 13، 12، 14، 20، 9، 10 پنجم 15، 19، 17 / / شکل ٢ رده بندی مناطق تهران ازنظر شاخص های آموزش ازنظر شاخص های مسکن نیز (شامل تعداد نفر در واحد مسکونی، قـدمت بنـا، جـنس مصالح بنا، اندازة قطعات واحدهای مسکونی و تعداد اتـاق در اختیـار خـانوار) مـیتـوان به وضوح افتراق فضایی شهر تهران را ثابت کرد؛ آن گونه که جدول شمارة چهار و شـکل شمارة سه نشان میدهند، مناطق برخوردار ازنظر شاخص های مسکن در نیمۀ شمالی شهر واقع شده اند.
جدول ٤ رده بندی مناطق تهران ازنظر شاخص های مسکن سطح توسعه مناطق (به ترتیب درجۀ توسعه ) اول 3، 2، 6، 1 دوم 5، 7، 21، 13، 8، 4، 11، 14، 10 سوم 22، 12، 16، 20، 15، 9، 19، 18، 17 / / شکل ٣ رده بندی مناطق تهران ازنظر شاخص های مسکن ازنظر شاخص های جمعیتی نیز (شامل تراکم جمعیتی، میزان رشد جمعیت ، بعـد خـانوار و درصد جمعیت ٠- ١٤ ساله ) ناهمگونی فضایی بین مناطق شمالی و جنـوبی تهـران بـه خـوبی آشکار است (جدول ٥ و شکل ٤)."