نقش ساختارهای طبیعی در الگوی استقرار محوطه‌‌های پیش از تاریخ دشت تهران با استفاده از GIS مقاله

نویسنده: مقصودی، مهران ؛ زمان‌زاده، سید محمد ؛ فاضلی نشلی، حسن ؛ چزغه، سمیرا ؛

برنامه ریزی و آمایش فضا زمستان 1391، دوره شانزدهم - شماره 4 ، علمی-پژوهشی (وزارت علوم/ISC (‎29 صفحه - از 113 تا 141 )

کلیدواژه ها: GIS الگوی استقرار ساختار طبیعی پیش از تاریخ دشت تهران استقراری رودخانه آب ارتفاع شیب آب و هوا

چکیده:

دشت تهران بیش از123 محوطة باستانی پیش از تاریخ دارد که مطالعة زمین‌‌باستان‌شناسی این محوطه‌‌ها موضوع پژوهش حاضر است. این پژوهش بر‌آن است تا با روش تحلیل خوشه‌‌ای و محاسبة ضریب تغییرات و همچنین با استفاده از نرم‌افزارهای GIS، SPSSو Excel نحوة توزیع محوطه‌‌های باستانی نسبت به متغیرهای طبیعی شامل نوع آب و هوا، شیب، زمین‌‌شناسی، فاصله از رودخانه، ژئومورفولوژی، کاربری اراضی و ارتفاع را بررسی کند. پس از تجزیه و تحلیل مشخص شد که نحوة پراکندگی محوطه‌ها به‌گونه‌ای‌ است که در قسمت‌‌های پایین محدوده، یعنی نواحی دشتی و کوهپایه‌ای (خوشة یک و دو)، کمترین ضریب تغییرات متعلق به عامل فاصله از رودخانه است و محوطه‌‌ها در فواصل مختلفی از رودخانه مکان‌گزینی شده‌اند تا جایی که در فواصل کمتر از 500 متر تا بیش از 4500 متر شاهد وجود استقرارگاه هستیم. همچنین، ضریب تغییرات بالای عامل ژئومورفولوژی (مخروط‌‌افکنه) نسبت به دیگر عوامل نشان می‌دهد الگوی استقرار بیشتر تحت تأثیر مخروط‌افکنه‌هاست؛ ‌زیرا هر‌جا مخروط‌‌افکنه‌‌ها گسترده شده‌‌اند، استقرارگاه‌‌ها با تمرکز بر آن‌ها به‌‌صورت شعاعی شکل گرفته‌‌اند و هر‌چه به‌طرف قسمت‌‌های بالاتر و کوهستانی حوضه می‌رویم، محوطه‌‌ها در فواصل نزدیک به رودخانه و به‌‌صورت خطی شکل گرفته‌‌اند (مثل خوشة پنج) و شیب مناسب عامل ایجاد استقرارگاه در این‌‌گونه نواحی است.

خلاصه ماشینی:

"پس از تجزیه و تحلیل مشخص شـد کـه نحـوة پراکندگی محوطه ها به گونه ای است که در قسمت های پایین محدوده ، یعنی نواحی دشتی و کوهپایه ای (خوشۀ یک و دو)، کمترین ضریب تغییرات متعلق به عامل فاصله از رودخانه اسـت و محوطـه هـا در فواصل مختلفی از رودخانه مکان گزینی شده اند تا جایی که در فواصل کمتر از ٥٠٠ متر تا بیش از ٤٥٠٠ متر شاهد وجـود اسـتقرارگاه هسـتی . ١ پس از حوضه بندی دشت و طبقـه بنـدی اسـتقرارگاه هـا، در مرحلـۀ بعـدی نحـوة توزیـع استقرارگاه هـا نسـبت بـه عوامـل طبیعـی شـامل آب و هـوا، ارتفـاع ، شـیب ، سـازن های زمین شناسی، کاربری اراضی، فاصله از رودخانه و ژئومورفولوژی محاسبه شد و نتایج زیر به دست آمد: ١- آب و هوا: در ساخت اقلیم استان تهران عوامل جغرافیایی متعددی مؤثر است کـه از میان آن ها سه عامل کوه های البرز، کویر و بادهـای مرطـوب جنـوبی تـا غربـی بسـیار برجسته اند. همچنـ ن ، بـا بررسی محوطه های خوشۀ پنج - که بیشتر در نواحی کوهستانی هستند- و بـا توجـه بـه اینکـه در این گونه مناطق مخروط افکنه ها گسترش چندانی ندارند و به تبع آن رودخانه ها تغییـر مسـیر چنـدانی نداشـته انـد، شـاهد تمرکـز زیـاد محوطـه هـا در فاصـلۀ کمتـر از ٥٠٠ متـر در کنـار رودخانه ها به صورت خطی هسـتیم کـه ایـن موضـوع بـا ضـریب تغییـرات بـالای فاصـل ز رودخانه نشان داده شده است ."

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود