چکیده:
یکی از مباحث بحث برانگیز در دیوان کبیر مولوی ، وجود اشعاری به زبان ترکی اسـت . در این زمینه تحقیقاتی انجام شده است اما بیشتر محققان به ترجمه ابیات ترکی پرداخته انـد و به جنبه های نسخه شناسی و سبکشناسی غزلهای مولانا توجهی نشده است ، بنابراین جای چنین پژوهشی دربارة ابیات ترکی خالی است . در پژوهش حاضر، پس از بیان مقدمات و پیشینة تحقیق ، ترکی گویی و ترکی دانی مولوی ، و شمه ای تحت عنوان بسامد ابیـات ترکـی در دیوان ، به بررسی ابیات ترکی و معانی آنها پرداخته شده و بسامد این عبارات ترکـی در دیوان بررسی گردیده است . در زیر عنوان بررسی نسخه شناسی ، اصح نسخ غزلیات شمس و بسامد غزلهای ترکی آنها بحث ، و در پایان ، ویژگیهای سبکی آنها بررسی شده است .
One of the debatable issues about Mawlana’s Great Divan is the presence in it of a number of Turkish verses. Some studies have been undertaken on this topic. Nevertheless, most scholars have limited themselves to the translation of those verses disregarding the textological and stylistic aspects of the ghazals containing such verses. A study of this question is thus wanting in the area of Turkish literature.
In the present investigation, after making some introductory remarks, reviewing the previous research on the problem, evaluating the extent of Mawlana’s Turkish writing and his knowledge of the language, and some discussion on the frequency of Turkish poetry in the Divan, the Turkish verses and their meaning are dealt with, and the prevalence of the Turkish expressions shown. Then, under “textological study”, the most accurate manuscripts of the Divan-e ghazaliyat-e Shams, and the frequency of the Turkish ghazals in those manuscripts are indicated. In the end, the stylistic aspects of the ghazals are addressed.
خلاصه ماشینی:
"در مقاله ای با عنوان «مولانا نه فقط ترک نیست که ترکی هم به کمال نمی داند» از مصطفی بادکوبه ای نیز تأکید بر این مسأله است کـه مولانـا ترکـی را در حـد عـوام می فهمیده و به همین جهت گاه در شعر خود به کار برده است (بادکوبه ای ١٣٩١: ٣٦ و ٣٧) در همان مقاله ، به تحقیق تورخان گنجه ای در این باره اشاره شده است که نتیجة تحقیقات وی در کتاب ناموارة امین به چـاپ رسـیده اسـت .
اما تکیة نگارندگان در این پژوهش بررسی نسخه شناسی این اشعار است و در پی پاسخ دادن به این پرسش هستیم که آیا در نسخ قدیمی نیز نشـانی از این ابیات دیده می شود یا نه ؛ و همچنین برآنیم که بسامد ترکیبات و جملات ترکی را نشان دهیم ، تا مشخص گردد که واقعا این همه بحث و اختلاف نظر دربارة چه میزان شعر به وجود آمد است و چه مقدار از این ابیات ترکی در نسخ قدیم غزلیات شمس دیده می شوند.
نسخة فذ (= قونیة ٧٧٠)، نسـخة اسـاس استاد بوده است ، که حجم زیادی (٤٠٣٨٠ بیت ) دارد (مولوی ، مقدمة فروزانفر ١٣٦٣: یه ) و از جهت تزیینات نیز قابل توجه است ، اما تعداد غزلهایی که در این نسخه به عنوان غزلیات مولانا آمده است ، احتیاج به یک تصحیح و مقابلة انتقـادی دارد و براسـاس بررسیهایی که شفیعی کدکنی انجام داده است و تعلیقاتی که بر گزیدة غزلیات شمس نوشته است ، تعدادی از غزلهای این نسخه ، از مولوی نیست ."