چکیده:
یکی از کارکردهای مهم کتابت و خط استفاده از آن برای ذخیرهسازی اطلاعات با ظرفیت نامحدود است که با حافظۀ انسان با ذخیرهسازی محدود، قابل مقایسه نیست. نخستین کتابت با لوحههای سومری، بهعنوان قدیمترین گلنوشتههای مربوط به نیمۀ هزارۀ چهارم ق.م، شروع شد. بعد از سومریان، بابلیان نیز بر لوحههای گلی مینگاشتند و در کتابخانههای منظم خود آنها را حفظ میکردند. حفاری باستانشناسی در تل مردیخ، در جنوبغربی شهر حلب در سوریه، از وجود یک کتابخانۀ مهم پرده برداشت. در رأس شمرا در نزدیکی لاذقیة سوریه نیز گنجینهای یافت شد و در میان اشیای آن، گلنوشتههای فراوانی بهدست آمد که بر آنها حروف میخی به زبان اوگاریتی نوشته شده بود. در کتابخانۀ اوگاریت بخش وسیعی از نوآوریهای هزارسالۀ خاورمیانه جمع شده بود. در کاوشهای شهر هاتوشاس، پایتخت هیتیتها، در آناتولی نیز هزاران گلنوشته بهدست آمد. ادارهکنندگان این مجموعه طی قرنها از مهارتهای فراوان دیگران در سایر کتابخانههای خاورمیانه بهره بردند و دریافتند که در میان هزاران گلنوشته چگونه به گلنوشتۀ مورد نظر دست یابند. بعدها کتابخانة آشور بانیپال در نزدیکی تپۀ کیونجیک در نزدیکی شهر موصل عراق کشف شد. دربارۀ کتابخانهها در مصر نیز باید گفت کهنترین آثار ادبی مصریان معمولا برخاسته از معابد بوده و پایۀ دینی داشته است و همۀ اینها در کتابخانه یا مرکز اسناد معابد نگهداری میشدند. در ایران نیز یکی از کهنترین مرکز اسناد مکتوب هخامنشی از خزانۀ تخت جمشید بهدست آمده است.
خلاصه ماشینی:
"تاریخ کتابت در تمام تمدن ها دارای فرایندی طولانی و پیچیده بوده که مرحله به مرحله تکامـل یافتـه اسـت بنابراین ، نگارش خط برای بشریت حماسه ای است که با داشـتن ده هـا هـزار سـال تـاریخ ، از سراسر عالم به ویژه از سرزمین بین النهرین به کرانه های دریـای روم رسـید، از خـط تصـویری مانند هیروگلیف ، میخی و فنیقی سیر کرد و به خط الفبایی امروز رسیده است .
٤. کتابت در بین النهرین براساس یافته های باستان شناسی صدها نوشتۀ گلی که بـر آن تصـویرنگـاری نقـش بسـته و قـدیم تـرین نوشـته هـا یی کـه سومریان آن ها را در شهر اوروک متحول کردند و تاریخ آن بـه نیمـۀ هـزار ة چهـارم ق .
بایگانی و کتابخانۀ اسناد تخت جمشید در مرکـز امپراتـوری داریوش اول را میتوان بزرگ ترین و مهم ترین سـازمان اداری چنـدزبانـ ۀ هخامنشـی دانسـت اگرچه زبان غالب در گل نوشته های آرشیو و کتابخانه ایلامی است ، گـل نوشـته هـا یی بـه زبـان آرامی و نمونه هایی به خط های پارسی باستان ، یونانی، بابلی و فریگیه ای نیز در ایـن مجموعـه شناسایی شده است (فیروزمندی و مکوندی، ١٣٨٨: ٤٩).
دربارة طبقه بندی دیگر لوحه های مرکز اسناد خزانۀ تخت جمشـید بایـد گفت این گل نوشته ها براساس خط آن هـا بـه دو گـروه اصـلی تقسـی مـیشـوند: گـروه اول گل نوشته هایی به زبان ایلامی نـو هسـتند کـه دربرگیرنـدة بیشـتر اسـناد مجموعـ انـ د."