چکیده:
شهریاران تبرستان پیش از تصرف منطقه از سوی اعراب مسلمان بهطور مستقل سکه ضرب میکردند. نقوش کلی سکهها شباهت بسیاری به مسکوکات ساسانیان دارد، ولی وزن، اندازه، مضامین کتیبهها و تصاویر در آن با درهمهای ساسانی متفاوت است. تاریخگذاری آنها برخلاف دوره ساسانی (براساس تاریخ آغاز سلطنت هر پادشاه) مبتنی بر سالروز درگذشت یزدگرد سوم است. این تغییرات در سکههای ولات عباسی بیشتر مشهود و گونههای مختلفی از آنها شناسایی شده است. در این پژوهش سعی شده مسکوکات عصر انتقال، گونههای متفاوت سکههای اسپهبدان و ولات عرب شناسایی و از هم تفکیک شوند. نتیجه پژوهش نشان میدهد شاهان مستقل و ولات عباسی بهلحاظ نوشتاری و نقوش و علائم بیش از یک گونه سکه داشتهاند. این پژوهش با رویکرد تاریخ فرهنگی و با ابزار گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانهای و سنجش سکهها در موزهها و مجموعهها انجام شده است.
خلاصه ماشینی:
(تصویر 1) گونه دوم، نام پادشاه بهصورت PRHNAN با الف و نون آخر نوشته شده و در حاشیه کلمات و به ترتیب در قطعات دوم و سوم آمده است.
از بررسی سکههای موجود توسط سکهشناسان میتوان نتیجه گرفت که دات برزمهر از سال 79 تا 88 تبرستانی به نام خود سکه ضرب کرده و در این سالها بر تبرستان حاکمیت داشته است.
(تصویر 6) گونه دوم، روبهروی چهره نام محمد به کوفی آمده و پشت سر پادشاه کلمات (افزوت) و (خوره) به پهلوی نوشته شده است.
(تصویر 11) گونه سوم، نام امیر به کوفی (عمر) و کلمات و (اپد و آران) در قطعات دوم و سوم حاشیه نقش شده است.
(تصویر 12) گونه چهارم، نام امیر به پهلوی ( ) و کلمات و در قطعات دوم و سوم حاشیه نقش شده است.
(تصویر 25) گونه دوم، مانند سکههای نوع دوم جریر بر حاشیه روی سکه در قطعه چهارم نام معد به خط کوفی نوشته شده است.
گونه اول، نام امیر (عبدالله) به کوفی و کلمات پهلوی و در قطعات دوم و سوم حاشیه روی سکهها آمده است.
(تصویر 29) گونه دوم، نام امیر بهطور کامل (عبدالله بن عریف)، عبدالله در سمت راست و روبهروی چهره پادشاه و بن عریف در قطعه دوم حاشیه بهجای عبارت پهلوی نوشته شده است.
(تصویر 38) گونه پنجم، در قطعات دوم و سوم حاشیه روی سکه کلمات پهلوی و کوفی و ( ) بخ بخ نوشته شده است.