چکیده:
در بین فعالیتهای گوناگون ورزشی که در سراسر دنیا انجام میشوند،بیتردید ورزش فوتبال پر طرفدارترین،پر مشارکتترین و پربینندهترین فعالیت و رشته ورزشی است.گسترش روزافزون ورزش سبب شده است که مرزهای جغرافیایی،نژادی،قومی،سیاسی و عقیدتی را درنورد.تحلیلگران اجتماعی و فرهنگی در دهههای اخیر به پژوهش درباره انواع آداب،مناسک،ارزشها و الگوهای اجتماعی رایج در ورزش فوتبال مبادرت ورزیدهاند.از جمله مسائل مهمی که به ویژه در دو دههء اخیر مورد توجه اندیشمندان اجتماعی و جامعهشناسان قرار گرفتهاند،بررسی و تبیین رویدادها و حوادث خشونتبار مربوط به فوتبال است.خشونت ورزشی چیست؟ و چه عاملهایی در بروز آن مؤثر هستند؟بسیاری از اندیشمندان با استفاده از چاچوبهای نظری متفاوت برای پاسخ دادن به این پرسش تلاش کردهاند.مقالهء حاضر،به واکاوی نمونهای از فراگردهای اجتماعی حائز اهمیت در ورزش فوتبال،یعنی خشونت و پرخاشگری تأکید دارد.در این پژوهش،رفتارهای پرخاشجویانه و بعضا خشونتآمیز تماشاگران مسابقات فوتبال جامجهانی قهرمانی باشگاههای ایران در شهر تهران،سال 1379-1380، مورد مطالعه جامعهشناختی قرار گرفتهاند.هدف این مطالعه،سببشناسی خشونت و پرخاشگری بین تماشاگران ورزش فوتبال در ورزشگاههاست تا با تحلیل کارکرد اجزای متغیرها در تماشاگران طرفدار فوتبال مشخص شود،اختلال کدام یک از آنها سبب بروز سوء کارکرد میشوند.
(1)این مقاله مستخرج از طرح«پرخاشگری و خشونت در ورزش فوتبال»است که به شماره 373/2/681 در مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران تصویب و اجرا شده است. نتیجهء پژوهش حاضر در مورد 404 نمونهء تصادفی تماشاگران و طرفداران پرسپولیس و استقلال است که ضمن اذعان به بحرانی نبودن رفتار طرفداران فوتبال در شهر تهران نشان میدهد،متغیرهای اهمیت و حساسیت نتیجه بازی از نظر کسب امتیاز و تعیین جایگاه تیمهای مورد علاقه در ردهبندی مسابقات قهرمانی،حرکات خشونتآمیز و پرخاشجویانه بازیکنان هنگام بازی و کیفیت داوری،عمدتا بر بروز پرخاشگری کلامی طرفداران فوتبال تاثیر میگذارند.متغیرهای سن،میزان کنترل و نظارت خانوادهء،پایگاه اقتصادی و اجتماعی،تأثیر منفی بر گرایش طرفداران تیمهای فوتبال مورد مطالعه به رفتارهای پرخاشجویانه و خشونتآمیز دارند.متغیرهای سابقهء دعوا و نزاع،سابقهء تنش و ناکامی در فعالیتهای تحصیلی و آموزشی،مصرف سیگار،سابقهء تنش در محیط خانوادهء، سابقهء رفتار مجرمانه،داشتن دوستان و همالان دارای سابقهء جنایی،ارتباط با خویشاوندان دارای سابقهء جنایی، عزیمت جسمی و گروهی به ورزشگاه و ناسازگاری انتظامات ورزشی و راههای تحقق آنها،دارای تأثیر مستقیمی بر گرایش به ارتکاب رفتارهای پرخاشجویانه و خشونتآمیز ورزشی طرفداران تیمهای پرسپولیس و استقلال دارند.
خلاصه ماشینی:
"نتیجهء پژوهش حاضر در مورد 404 نمونهء تصادفی تماشاگران و طرفداران پرسپولیس و استقلال است که ضمن اذعان به بحرانی نبودن رفتار طرفداران فوتبال در شهر تهران نشان میدهد،متغیرهای اهمیت و حساسیت نتیجه بازی از نظر کسب امتیاز و تعیین جایگاه تیمهای مورد علاقه در ردهبندی مسابقات قهرمانی،حرکات خشونتآمیز و پرخاشجویانه بازیکنان هنگام بازی و کیفیت داوری،عمدتا بر بروز پرخاشگری کلامی طرفداران فوتبال تاثیر میگذارند.
سایر متغیرها نیز علاوه بر تأثیرات مستقیمی که بر متغیر وابسته دارند بر تمایل با ارتکاب رفتارهای خشونتآمیز و پرخاشجویانه به صورت غیر مستقیم تأثیر میگذارند،با توجه به رابطهء متغیرهای الگوی نظری تحقیق،و با در نظر گرفتن نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر میتوان گفت،از یک سو عاملهای مؤثر بر جامعهای مانند خانواده یا مدرسه در قالب متغیرهایی مثل تنش در محیط منزل،کنترل و نظارت ناکافی خانواده،ناکامی و تنش در فعالیتهای آموزشی و ارتباط با خویشاوندان مجرم که نشانگر اختلال در کارکردهای مربوط به جامعهپذیری به شمار میآیند، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر رفتارهای خشونتآمیز و پرخاشجویانهء بین طرفداران فوتبال تأثیر دارند.
برخی از آنها مانند مکانیسمهای ارتباط با باشگاه مورد علاقه،ارتباط با رسانههای ورزشی و ارتباط اجتماعی و ورزشی خود طرفداران با یکدیگر،جزو عاملهایی محسوب میشوند که علاوه بر تأثیری گذاری بر جامعهپذیری ورزشی طرفداران به اتفاق عاملهای دیگری مانند سازگاری بین هدفهای ورزشی و شیوههای تحقق آنها و رضایت از امکانات و تسیهلات ورزشکاران میتوانند اجزای کارکردی- ساختی کنش طرفدران فوتبال را شکل بخشند عاملهایی مانند اهمیت و حساسیت نتیجهء بازی، حرکات و اعمال خشونتآمیز و پرخاشجویانه بازیکنان هنگام برگزاری بازیها و کیفیت داوری،تنها به صورت موردی و با توجه به وضعیت و شرایط حاکم بر بازیها بر میزان خشونت و پرخاشگری ورزشی طرفداران تأثیر میگذارند."