چکیده:
اشارات زیادی به آموزش حرفه در متون بینالنهرینی وجود ندارد، زیرا شیوه رایج آموزش انتقال حرفه از پدر به پسر بوده است. با این حال، 35 سند قرارداد کارآموزی از دورة بابلی جدید در دست است که پنجرهای کمنظیر به دنیای آموزش حرفهای و جنبههای حقوقی و اقتصادی آن باز میکند. مقاله حاضر، ضمن حرفنویسی و ترجمة 3 قرارداد کارآموزی از دوره هخامنشی، به بررسی جنبههای شکلی و ماهوی این اسناد میپردازد. از دید شکلی اجزای ضروری و اختیاری این قراردادها مطالعه میشود و از دید ماهوی موضوع و شرایط ضمن عقد و جنبههای اقتصادی مورد بررسی قرار میگیرد. در مواردی افراد ثروتمند برای بالا بردن ارزش کار بردگان خود اقدام به آموزش ایشان میکردند و افراد عادی هم میتوانستند برای تامین آیندهای بهتر به آموزش حرفهای فرزندان خود اقدام کنند. این قراردادها نقش کار شهروندان عادی و تخصص حرفهای در اقتصاد بابل عصر هخامنشی را نشان میدهند که بر مبنای نظام طبقاتی نبوده است.
خلاصه ماشینی:
با بررسی تمام قراردادهای موجود می توان گفت که این قسمت به سه شیوه بوده است : الف ) با فعل «دادن » (nunada)؛ مثلا می نویسند فلان خانم یا آقا برده یا پسرش را به مدت هشت سال برای آموختن حرفۀ معماری (ساختمان سازی ) به فلان مربی داد ( :١٩٥٦ ,Petschow .
مثلا در مورد قرارداد آموزش لباس شویی، که در بالا به آن اشاره شد، مربی در صورت کوتاهی باید ١٠ شقل نقره پرداخت کند که چون مدت قرارداد دو سال بوده ، برای هرسال ٥ شقل خسارت معین شده که تقریبا برابر دستمزد عادی است (٥٦٢ :١٩٨٣ ,Petschow).
مثلا در سند کورش شماره ٢٤٨ قرارداد در روز ١٩ ماه اول سال هفتم کورش بسته شده ، اما تصریح شده که کارآموز از ماه پنجم سال قبل یعنی سال ششم کورش برای فراگرفتن حرفۀ نانوایی در خدمت مربی گذاشته شده است (٦٤ :١٩٧٥ ,Salonen).
در این سند، از سال دوم حکومت کورش در بابل ، همسر ایتی مردوک بلاطو، خانم نوبتایا که خود از خانواده معروف نور سین است ( :١٩٩٣ ,Wunsch ٢٣٤)، برده ای مذکر را که به شوهرش تعلق دارد به مربی بافندگی، که فردی آزاد به نام بیل اتیر است برای آموختن حرفۀ بافندگی به مدت پنج سال می دهد.
در این سند خانم امت بابا مالک برده ای است که چرم ساز توصیف شده ، ولی برای آموختن کامل حرفۀ چرم سازی به مربی داده (رچوع شود به تصویر صفحه) از اسناد دیگر می دانیم که این بردگان به مالک پولی تحت عنوان مندتو پرداخت می کنند (٦٨٢ :٢٠١٠ ,Jursa).