چکیده:
طبق نظریه کارل گوستاو یونگ ، هر مردی در ناخودآگاه جمعـی خـود، تصـویری ابـدی از زن دارد که ته نشست همه تجارب از زن در میراث روانی یک مرد در طول اعصار به شمار میآید. یونگ این تصویر را آنیمـا مـینامـد. تنهـا صـورت درک کهـن الگـو گونـه نمـادین آن اسـت . کهن الگوی آنیمـا نیـز بـه گونـه ای نمـادین ، در خودآگـاه انسـان متجلـی مـیشـود؛ ایـن نمـاد جهان شمول ، همانند سایر کهن الگوها، در هر آنچه با کاهش سطح خودآگاه ذهن همـراه اسـت ، از جمله رویاها، خیال پردازیها، اسطوره ها، ادبیات و... وارد خودآگاه میشود و نمود مـییابـد. آثار ادبی سرشار از تصویرهای کهن الگویی و از جملـه تصـویر آنیمـا هسـتند. «قاتـل عشـاق »، «تخیلات شهوانی» و «زودرنجی مردان »، که سه نمود از نمودهای منفـی کهـن الگـوی آنیمـا در نظریه یونگ به شمار میروند، در ادبیات ، اسطوره ها و فرهنگ ایران به صورت هـای گونـاگون تجلی یافته اند و ما در این مقاله ، این نمودهـا را بـا نمونـه هـایی، تحلیـل و ارزیـابی مـیکنـیم . پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته و بـرای گـردآوری اطلاعـات از روش کتابخانه ای استفاده شده است .
خلاصه ماشینی:
یونگ ، آنیمای منفی، قاتل عشاق ، تخیلات شهوانی، زودرنجی مردان مقدمه ردیابی اسطوره ها و بن مایه های کهن در ادبیات و تحلیل و طبقه بندی آنها بر مبنای کهن الگوها که با عنوان کلی «نقد اسطوره ای» یا «کهن الگویی» شناخته میشود، شیوه ای از تحلیل و تفسیر است که از آبشخور سنتی در اندیشۀ غرب سیراب میشود؛ آبشخوری که در آن ، اصل بر کشف الگوهای عام و جهان شمول گذاشته شده بود.
پژوهش هـای موجـود نیـز بیشـتر ترجمـه هـایی از آثـار نظریه پردازان غربی یا کتاب های نقد ادبی است که به صـورت پراکنـده ، بـه نقـد اسطوره ای و کهن الگویی و در برخی موارد، آنیما پرداخته اند.
کتاب های بازتـاب اسـطوره در بـوف کـور، از جلال ستاری و داستان یک روح ، از سیروس شمیسا نیز از جمله آثاری هستند که در آنها به کهن الگوی آنیما پرداخته شده است .
در حوزة مقاله نیز از دهۀ هشتاد به این سو، پـژوهش هـای خـوبی در ایـن زمینـه انجـام شـده اسـت ؛ پـژوهش هـای جمشیدیان (١٣٨٥)، موسوی و خسروی (١٣٨٧)، حسینی (١٣٨٦ - ١٣٨٧)، صرفی و عشقی (١٣٨٧)، مدرسـی و ریحـانینیـا (١٣٩٠)، سـلمان نـژاد مهرآبـادی، سـیف و موسیوند (١٣٩١)، قشقایی و اسدی (١٣٨٩)، محمدی و اسماعیلیپور (١٣٩٠)، اتونی (١٣٩٠)، و فلاح و یوسفی (١٣٩٢) از این جمله هستند.
اگر مادر تأثیر مثبتی روی پسر خود داشته باشد، آنیما در شکل مثبت نمود مییابد؛ ولی «اگر مرد حس کند مادرش تأثیری منفی بر روی او گذاشته است ، آنیمای وجودش به صورت خشم ، ناتوانی و تردید بروز مـیکنـد.