جایگاه عشق در تفسیر عرفانی عرایس البیان روزبهان بقلی مقاله

مساله عشق از قرن دوم هجری و در اندیشه عارفانی نظیر رابعه عدویه به طور جدی مطرح شد و در قرون بعدی به رغم مخالفت های برخی از فقها و اهل حدیث ، همچنان به روند رو به رشد خود ادامه داد و در اندیشه کسانی چون روزبهان بقلی (٦٠٨-٥٢٢ ق.) به اوج خود رسید. روزبهان، بنای طریقت خویش را در تصوف بر عشق نهاد و این موضوع در عرفان وی بسیار برجسته و چشمگیر است ؛ به گونه ای که در تمامی آثاری که از او برجای مانده، خصوصا تفسیر عرفانی عرایس البیان، تاثیر نگاه عاشقانه او کاملا مشهود است . تفسیر عرفانی عرایس البیان، با عباراتی ادبی دارای صبغه عرفانی در پی کشف معانی باطنی آیات قرآن است . این تفسیر که متاثر از تعمق ژرف روزبهان در باب کلام وحی است ، بازتاب دهنده اندیشه های ناب او در باب عشق به حق و طریق وصول به آن است . در این بررسی می کوشیم جایگاه عشق را در این کتاب بازنماییم .

جایگاه عشق در تفسیر عرفانی عرایس البیان روزبهان بقلی قدرتالله خیاطیان * ـ فاطمه سلیمانی کوشالی ** دانشیار عرفان و تصواف دانشگاه سمنان ـ دانشجوی دکتری عرفان و تصوف دانشگاه سمنان چکیده مسأله عشق از قرن دوم هجری و در اندیشه عارفانی نظیر رابعه عدویه به طور جدی مطرح شد و در قرون بعدی به رغم مخالفت های برخی از فقها و اهل حدیث ، همچنان به روند رو به رشد خود ادامه داد و در اندیشه کسانی چون روزبهان بقلی (٦٠٨-٥٢٢ ق. روزبهان، بنای طریقت خویش را در تصوف بر عشق نهاد و این موضوع در عرفان وی بسیار برجسته و چشمگیر است ؛ به گونه ای که در تمامی آثاری که از او برجای مانده، خصوصا تفسیر عرفانی عرایس البیان، تأثیر نگاه عاشقانه او کاملا مشهود است . آنچه از اوصاف عشق در این مقال گفته می شود، تنها بر گرفته از تفسیر عرایس البیان و برای پرهیز از اطناب سخن ، به ذکر معادلهای آن در سایر آثار روزبهان خصوصا عبهرالعاشقین و کشف الاسرار پرداخته نمی شود. انسان در دیدگاه روزبهان به عنوان تجلی جمال حق مطرح است و عشق به این تجلیات، پلی برای رسیدن به عشق الهی و ربانی است . در مجموع، مفهوم عشق در سرتاسر تفسیر عرایس البیان حضور روشن و چشم گیری دارد که بیانگر همسویی این اثر با سایر آثار عرفانی وی است .