چکیده:
از آن جایی که به هیچ نقطهای از اماکن تاریخی تونس نمیتوان سفر کرد مگر اینکه در آنجا اثری از آثار تمدنی ایرانیان اعم از رنگ آمیزیهای بسیار زیبا و طرحها و نقشههای مهندسی بکار رفته در ابنیهها و نقوش حیرتآفرین گنبدها و محرابها بویژه از زمان ورود خراسانیان دیده شود. این پیوستگی فرهنگی و تمدنی میان ایران و تونس بقدری جدی و حیاتی است که میتوان گفت جدا کردن تمدن ایرانی از تمدن تونسی امکانپذیر نیست. برای اثبات بهتر این حقیقت تاریخی در این پژوهش علمی و با کمک منابع مهم تاریخی، حضور تمدن بخش ایرانیان خراسانی که در دو مرحله گروهی و انفرادی تاثیرات عمیق و حیاتآفرین را در افریقیه بویژه در «کاروان» یا همان «قیروان» امروز داشتهاند به طور مختصر مورد بررسی قرار گرفته و جنبههای فرهنگی آن برجستگی خاصی یافته است.
خلاصه ماشینی:
در دو قرن اولیه اسلام و به ویژه از عصر خلفای راشدین منطقه خراسان (٨) به صورت مرکز شورشهایی علیه حاکمان عرب در آمده بود (٩) اما عدهای از ایرانیان با استفاده از فرصت قبل از آمدن عباسیان برای زندگی و یا کسب علم و دانش راهی افریقیه شدند چنان که فقیه قیروان در این زمان ابومحمد عبداللهبن فروخ هرچند متولد اندلس و بزرگ شده قیروان، اما ایرانی الاصل بود (١٠).
و تعداد فرماندهان آنها ٢٨ نفر ذکر شده است (٢٦) که از جمله آنان ابنهلال الفارسی است که منصور به او وعده داد بود در صورت وقوع حادثهای او را بعد از خود ولایت دهد و پس از او اغلب بن سالم و بعد از وی بن غفار الطائی به ترتیب جانشین ابن اشعث باشند اما او قبل از رسیدن به افریقیه فوت کرد (٢٧).
در مورد یزید بن حاتم، که قبل از آمدنش به افریقیه ولایت چندین منطقه را داشته، گفته شده است که منصور او را در سال ٧٧٢م/١٥٥هجری برای نجات عمروبن حفص از چنگال بربرها به قیروان اعزام کرد ولی با جنازه وی مواجه گردید (٣٥).
اما در مورد تعداد و ترکیب لشکریان هرثمه بن اعین، که هارونالرشید او را بعنوان والی به قیروان اعزام کرد و وی در سال ٧٩٥/١٧٩هجری به آنجا رسید تا افریقیه را در برابر هجوم انقلابیون به رهبری عبدالله بن جارود حفظ کند، منابع سکوت کرده اند و صرفا ابن عذاری نوشته است که او با انبوهی از سپاهیان (جیش کثیف) به این منطقه وارد شد (٣٩).