چکیده:
ابن یمین فریومدی یکی از شاعران دوره مغول بشمار می رود؛ دوره ای که در آن اخلاق اجتماعی و پایه های فکری و فرهنگی مردم رو به انحطاط و فساد گذاشت. اگر چه آشفتگی های سیاسی ـ اجتماعی و سقوط اخلاق اجتماعی و ارزش های انسانی در سرزمین های مغلوب شده در این دوره موجب بوجود آمدن روحیه تسلیم و جبرگرایی در میان عامه مردم جامعه شد، اما در جوان مردان و برخی از شاعران آزاده پارسی زبان، موجب دمیده شدن روح ستم ستیزی و قوت گرفتن ادبیات انتقادی شد. هر یک از شاعران آزاداندیش این دوره با توجه به جو حاکم در جامعه و عصر خویش، روشی خاص را برای مبارزه با رذایل اخلاقی و اجتماعی بوجود آمده در میان مردم، اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی و نیز بی عدالتی های حاکمان و دست نشاندگان آن ها برگزیدند. ابن یمین نیز با این که به گونه ای گسترده و افراطی به مدح و ستایش امیران و وزیران پرداخته است، از نقد عمل کرد آن ها و نیز نقد اخلاق اجتماعی و اوضاع جامعه غافل نمانده است. گرچه انتقادات او نسبت به برخی از شاعران و سخن پردازان هم عصرش هم چون سعدی و سیف فرغانی بسیار ملایم تر و دون پایه تر است، اما هر جا که فرصتی دست داده افراد مختلف جامعه، از جمله صاحبان مناصب و موقعیت های اجتماعی و نیز مردم عامه را مورد نقد و نکوهش قرار داده است که در این مقال به آسیب شناسی اخلاقی و اجتماعی در دیوان اشعار ابن یمین پراخته می شود.
Ebn Yamin Forumadi is regarded as one of the poets in the Mongol era when the social morality and mental and cultural foundations of people began to decline. Although the social-political upheavals، and fall in morality and humane values in the conquered lands in this era caused the emergence of the spirit of resignation and determinism among the populace yet among some of the proud Persian poets، and brigands rose the spirit of fighting against oppression and literary criticism began to take root. Each poet in this era، according to the existing atmosphere in the society at the time، chose certain approach to fight the moral and social meanness، social and political instabilities and injustices of the governors and their puppets. Although Ebn Yamin had praised extensively the rulers and ministers he had also criticized their actions and the social state of the society and social morality. Although his criticism in comparison with his contemporaries such as Saadi and Seif Forqani are less harsh and is ranked inferior to them، but on occasions he has criticized people from all walks of life، elites and common people alike. This article deals with the moral and social pathology in the poetry of Ebn Yamin
خلاصه ماشینی:
گرچه انتقادات او نسبت به برخی از شاعران و سـخن پـردازان هـم عـصرش هم چون سعدی و سیف فرغانی بسیار ملایم تر و دون پایه تر است ، اما هر جا کـه فرصـتی دست داده افراد مختلف جامعه ، از جمله صاحبان مناصب و موقعیت های اجتماعی و نیز مردم عامه را مورد نقد و نکوهش قرار داده است کـه در ایـن مقـال بـه آسـیب شناسـی اخلاقی و اجتماعی در دیوان اشعار ابن یمین پراخته می شود.