چکیده:
سفرنامه نویسان فرانسوی عصر قاجار در گزارش های خود، به مساله ی زنان توجه ویژه ای نشان داده اند. از آن جایی کـه زنـان شـهری کـارکردی متفـاوت بـا زنـان روستایی در ایران داشتند، این موضوع بازتابی جدی در سفرنامه های آنان داشت . پژوهش حاضر، با استفاده از نظریه ی بازنمایی استوارت هال و روش توصـیفی ـ تحلیلی تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که نگرش سفرنامه نویسان فرانـسوی نسبت به زنان ایران در دوره قاجار چگونه بوده است ؟ در پاسخ می توان این مدعا را مطرح کرد که دو نگرش کلی در مقوله ی زن از این سفرنامه هـا قابـل اسـتنباط است : نگرش تحسین آمیز و دیگر، نگاه شرق شناسانه نـسبت بـه زن ایرانـی . نگـاه نخست ، بیشتر مثبت و نگاه دوم تا حدودی منفی است . یافته های دیگـر پـژوهش نشان می دهد که هرچند سیاحان فرانسوی در سـفرنامه هایـشان ، زن ایرانـی را از جهات متعددی مورد توجه و گاه آنان را مورد ستایش قرارداده اند و توصیف هـای آنان با توجه به محدودیت هایشان در مطالعه ی زنان جـامع بـوده اسـت ؛ ولـی در بازنمایی این مولفه ها چندان موفق عمل نکرده اند.
The issue of women have special importance in French travel literature of Qajar period. As urban women in Iran had different function from rural women، this issue had a serious reflection on these travel literatures. The aim of this research is to answer this question in a descriptive – analytical method based on Stuart Hall’s “Reception Theory” that what was the attitude of French travelers towards the Iranian women during Qajar Period? For answering this question two general attitudes can be deducted: Laudatory attitude and Orientalism attitude towards Iranian women. The first attitude is rather positive and the second is almost negative. Other findings of this research show that although French travelers had praised the Iranian women from various aspects and their description were due to their limitation for studying the women، but they were not successful in representation of these components.
خلاصه ماشینی:
علاوه بـر ایـن از نیمـه دوم سـده نـوزدهم میلادی ، به جهت رقابت سیاسی روسیه و انگلستان در ایران ، از آنجا که فرانسوی ها ماننـد دیگر رقبـای اروپـایی خـود، بـه دنبـال اهـداف سیاسـی ـ اسـتعماری در ایـران نبودنـد، سفرنامه های فرانسویان در این عصر مورد مطالعه این پژوهش قرار گرفته است .
سفرنامه ها با توجه به این که در دوره هایی از تاریخ ایران ، تدوین شـده انـد کـه متـون تاریخی عمدتا تحت نظارت دربارها و حکومت ها تدوین مـی شـدند و مملـو از تحریـف و های غیرواقعی بودند؛ و کمتر به زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم عادی توجه داشتند، و تا حدود زیادی خلاء تاریخ اجتماعی را درون زمانه خود برطرف ساخته انـد، بـه جهـت این که سیاحان اجبار و یا مأموریتی جهت تدوین موضوع هـای مـورد اشـاره نداشـته انـد، مطالبشان برای تحقیق های تاریخ اجتماعی بکر و جالب به نظر می رسد.
دروویل نیز با توجه به نگاه ستایش آمیز به زنان ، درباره ی پوشش زنـان ایرانـی معتقـد است ، با این که زنان ایرانی لباس های زیبایی بر تن ندارند، امـا بـه طـور زیبـایی خـود را می آرایند؛ به ویژه آرایش گیسوان زنان را مورد تحسین قرار می دهد ٢ و در ادامه می نویسد: «زنان ایرانی هنگام خروج از منزل خود را با طاقه ی بسیار بزرگی از پارچه می پوشانند که تا روی زمین پایین می آید و آن را چادر می نامند...
بازنمایی کارکرد زنان ایرانی در عصر قاجار از نگاه سیاحان فرانسوی سفرنامه ها همچون تصویری زنده از جامعه و مردم یک کـشور هـستند کـه در دوره ای بـه حیات زیستی و فرهنگی آنان توجه نموده اند.