چکیده:
روايات فضايل و خواص آيات و سور مجموعه اي از روايات تفسيري به شمار مي روند كه در آنها از جايگاه آيات و سور و نقش و تاثير دنيوي و اخروي آنها سخن به ميان آمده است. با صرف نظر از راهيافت پديده جعل در اين دست از روايات، عموم آنها با سو، فهم و برداشت رو به رو هستند كه زمينه نگاه منفي به آنها را فراهم آورده است. نگارنده در اين مقاله ضمن معرفي گستره منابع و تبيين مفهوم آنها، سه قاعده را در تعامل با اين دست از روايات را مورد بررسي قرار داده است كه عبارت اند از: 1 . ضرورت رعايت احتياط در پذيرش روايات فضايل و خواص؛ 2. فضايل و خواص آيات و سور معدات اند، نه علل تامه؛ 3 . تناسب فضايل آيات و سور با محتواي آنها. قاعده نخست ضرورت اطمينان به صدور اين دست از روايات و دو قاعده ديگر چگونگي فهم و تفسير آنها را مورد تاكيد قرار مي دهند.
خلاصه ماشینی:
"2. آسیبهای متنی؛ که ناظر به نوع فهم و تفسیر آنهاست؛ نظیر آن که عموما میپرسند: آیا صرف تلاوت آیات و سور، چنان آثاری را برای آنها در پی میآورد؟ آیا میتوان پذیرفت که از تلاوت آیات و سور آثاری که گاه شگفت مینماید، حاصل آید؟ این مقاله در پاسخ به این دست از پرسشها فراهم آمده و با بررسی سه قاعده در تعامل با روایات فضایل و خواص آیات و سور، روش تعامل صحیح با این دست از روایات را مورد بررسی قرار داده است.
بر این اساس، عموم صاحبنظران اهلسنت - که در کتابهای خود به بررسی و معرفی تفاسیر پرداختهاند -، راهیافت روایات فضایل آیات و سور را از جمله ضعفهای تفاسیر برشمردهاند؛ به عنوان مثال، محمدحسین ذهبی در باره تفسیر مجمع البیان چنین آورده است: وقتی ما روایاتی را که طبرسی در زمینۀ فضایل سور آورده بررسی میکنیم، میبینیم او نیز به سان بسیاری از مفسران، مفتون روایاتی شده که به ابی بن کعب و دیگران در زمینه فضایل سور از پیامبر’ به سند مرفوع نسبت داده شده است،؛ در حالی که این روایات به اجماع علما مجعولاند.
2. ارزشگذاری روایات فضایل آیات و سور به عنوان علل ناقصه نکته قابل توجه دیگر در برخورد با روایات فضایل آیات و سور، این است که نباید به آنها به چشم علل تامه، بلکه به عنوان علل ناقصه نگریست؛ 2 به عنوان مثال، وقتی گفته شده است که تلاوت مستمر سوره نساء باعث ایمنی از فشار قبر است، یا اعلام میشود تلاوت سوره نبأ باعث بهرهمندی از نوشیدنی خنک در روز قیامت میشود، به این معنا نیست که تلاوت صرف این سورهها بدون در نظر گرفتن سایر علل یا موانع، چنین آثاری را در بر دارد، بلکه مقصود آن است که این اعمال به خودی خود، زمینه تحقق آثاری در دنیا و آخرت را به همراه میآورد، مشروط به این که سایر شرایط و علل ضمیمه گردد یا موانع برطرف شود."