چکیده:
پژوهش حاضر بر پایه این پرسش ها شکل گرفته است:1-موضع قشقایی ها در برابر نهضت ملی ایران چه بود و تا پایان چه مسیری را پیمودند؟2- طرح معروف به «طرح امنیتی- قشقایی»، گفته شده در اسناد CIA چگونه بود و قشقایی ها در برابر آن چه موضعی داشتند؟
با شروع زمامداری مصدق، رهبران ایل قشقایی، به چند دلیل، آگاهانه به نهضت ملی پیوستند.آنها با پشت سر داشتن قدرت تاثیرگذار ایلی و به عنوان شخصیت های سیاسی با داشتن دو و سپس سه کرسی مجالس شورای ملی و سنا، وزنه موثری در سیاست آن روز ایران بودند.همین تاثیر برجسته و آمیختگی حوزه قدرت ایلی آنها با حوزه منافع انگلیس و نفت جنوب باعث می شد تا مخالفان داخلی و به خصوص خارجی نهضت اهمیت خاصی برای آنها قایل باشند؛ از همین رو، از ابتدای دولت مصدق، کودتاگران تلاش کردند آنها را از نهضت جدا کرده؛ یا ایل قشقایی را به ناآرامی و شورش بکشانند تا دست کم دولت را در آن منطقه حساس گرفتار نمایند، اما در این راه توفیقی نداشتند.بر همین اساس طرح آمریکایی- انگلیسی کودتا جایگاه ویژه ای برای قشقایی ها قایل شد.این مقاله در برگیرنده کارکرد قشقایی ها در مورد کلیت نهضت ملی و حوادث پیش آمده در طول نهضت و کودتای 28 مرداد تا لحظه سقوط دولت در آن روز است.
خلاصه ماشینی:
همین تأثیر برجسته و آمیختگی حوزة قدرت ایلی آنها با حوزة منافع انگلیس و نفت جنوب باعث میشد تا مخالفان داخلی و به خصوص خارجی نهضت اهمیت خاصی برای آنها قایل باشند؛ از همین رو، از ابتدای دولت مصدق ، کودتاگران تلاش کردند آنها را از نهضت جدا کرده ؛ یا ایل قشقایی را به ناآرامی و شورش بکشانند تا دست کم دولت را در آن منطقه حساس فارغ التحصیل کارشناسی ارشد گروه تاریخ دانشگاه تهران majidhakimikhoram@yahoo.
ناصر قشقایی در پاسخ به این شایعات ، در جلسۀ هیجدهم اردیبهشت مجلس سنا سخن گفت (اطلاعات ، ش ٧٥١٤: با وجود اظهارات ناصرخان و اقدامات برادران و ایل قشقایی، از آنجا که پروژة تضعیف و بی ثباتی دولت مصدق از همان ابتدا برنامه ریزی شده و همه جانبه بود، این شایعات ادامه یافت و قشقاییها در مرکز آنها قرار می گرفتند.
در تهران برادران قشقایی، همراه با سایر اعضای فراکسیون نهضت ملی در مجلس ، از مصدق حمایت کردند (قشقایی، ١٣٨٤: ١٠١) آنها همچنین از مردم خواستند به طرفداری از مصدق قیام کنند (مکی، ١٣٧٧: ٢٤٦) و در فارس نیز دست به اقداماتی زدند (ترکمان ، ١٣٦١: ٢٩٦) و از جمله تهدید کردند که به پادگان شیراز حمله خواهند کرد (قشقایی، ١٣٧١: ٣٠١).
بر این اساس ، طرح بی ثبات سازی دولت مصدق ـ که از همان آغاز در دستور کار سرویس های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا قرار داشت ـ با تصمیم دو کشور برای انجام کودتا روندی منسجم و آشکار گرفت و فشارهایی که از اواخر سال ١٣٣١ از طرف دربار و مجلس و مخالفان بر دولت وارد می ٢ 1 شد، در راستای همین تصمیم حکومت آمریکا بود.