چکیده:
گرایش به سلوک زاهدانه و رهبانیت پدیده ای مشترک در میان ادیان است. در مسیحیت و اسلام نیز چند سده پس از ظهور دین، گروه هایی از مردم به علل گوناگون به زندگی زاهدانه روی آوردند. این جماعت های پراکنده زاهدان به تدریج نظام هایی متشکل با کارکرد اجتماعی معین را به وجود آوردند. صومعه راهبان مسیحی و خانقاه صوفیان، در طول تاریخ، کارکرد مهمی در شکوفایی و گسترش فرهنگ دینی در جوامع مسیحی و مسلمان داشته اند. این نهادها به رغم تفاوت های بارز دینی و فرهنگی، نقاط مشترکی نیز دارند که از جمله می توان به این موارد اشاره کرد: تاکید بر زهد و ریاضت کشی، وجود قواعد خاص برای زیستن، وجود سنت دینی مرجع، وجود آداب و آئین های ویژه، زندگی یا تجمع در مکان های خاص.
خلاصه ماشینی:
"به بیان دیگر، نقطة آغازین این طریقه ها «تدین فردمحور» بوده است ، یعنی زاهدانی به علل گوناگون از جامعه پیرامون خود کناره می گرفتند و به سلوک در خلوت روی می آوردند، اما پس از چندی جماعت هایی گرد آنان جمع می شدند و به تدریج نهادی اجتماعی را با کارکرد و وظایف معین به وجود می آوردند.
اما اصطلاح «رهبانیه » که تنها یک بار در قرآن آمده است ، اصطلاح بحث انگیزی است و مفسران در شرح آن آراء گوناگونی را مطرح کردهاند: « وجعلنا فی قلوب الذین اتبعوه رأفة و رحمة و رهبانیة ابتدعوها ما کتبناها علیهم إلا ابتغاء رضوان الله فما رعوها حق رعایتها فآتینا الذین آمنوا منهم أجرهم وکثیر منهم فاسقون »(الحدید،٢٧) و در دلهای کسانی که از مسیح پیروی کردند رافت و رحمت نهادیم و [اما] رهبانیتی که از پیش خود درآوردند (ابتداع کردند) ما آن را بر ایشان مقرر نکردیم مگر برای آنکه کسب خشنودی خدا کنند با این حال آن را چنانکه حق رعایت آن بود منظور نداشتند پس پاداش کسانی از ایشان را که ایمان آورده بودند بدانها دادیم و[لی] بسیاری از آنان دستخوش انحرافند.
در آغاز عزلت نشینان و زاهدانی منفرد در طلب حقیقت و به منظور تمرکز بر حیات دینی از جامعه پیرامون خود کناره گرفتند، اما به تدریج جماعت هایی گرد این زاهدان تشکیل شد که هستة مرکزی طریقه های رهبانی در این دو سنت را به وجود آورد."