چکیده:
ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﺑﺮای ﺳﻨﺠﺶ درﺟﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر، ﻣﯿﺰان اﻫﻤﯿـﺖ و اﻋﺘﺒﺎری اﺳـﺖ که زﻧﺎن در آن ﮐﺸﻮر دارﻧﺪ. اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان، اﻧﺴﺎن را ﻣﺤﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ داﻧﻨـﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ درﺟـﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﯾـﺎﻓﺘﮕﯽﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﯿﺮوی اﻧﺴﺎﻧﯽ آﻧﻬﺎ دارد. ﺑﻬﺒﻮد اوﺿﺎع زﻧـﺪﮔﯽ آدﻣﯿـﺎن و ﺗﺤﻘـﻖ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﻢ وﺳﯿﻠﻪ و ﻫﻢ ﻫﺪف ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ اﺳﺖ. ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﯽ ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺑﺎﯾـﺪ از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻇﺮﻓﯿﺘﻬﺎ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﯾﻬﺎ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺖ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺎﻟﻘﻮه را ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد. ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﭘﺎﯾـﺪار ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎی ﺗﻠﻔﯿﻖ اﻫﺪاف اﻗﺘﺼﺎدی، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺮای ﺣﺪاﮐﺜﺮﺳﺎزی رﻓﺎه اﻧﺴﺎن ﻓﻌﻠﯽ ﺑﺪون آﺳﯿﺐ رﺳـﺎﻧﺪن ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﺴﻠﻬﺎی ﺑﻌﺪی ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺷﺎن اﺳﺖ. ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی و رﺷﺪ ﺷﻬﺮﻫﺎی اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﮐﻠـﯽ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ دو ﻋﺎﻣﻞ رﺷﺪ ارﮔﺎﻧﯿﮏ و رﺷـﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ رﯾـﺰی ﺷـﺪه ﺑـﻮده اﺳـﺖ. ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ دوﻋﺎﻣـﻞ ﻣـﻮﺛﺮ در ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻣﺮدﻫﺎ ﺑﻮده اﻧﺪ. ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ زﻧـﺎن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﯿﻤـﯽ از ﺷـﻬﺮوﻧﺪان ﺷـﻬﺮﻫﺎ، ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻣﺮدﻫﺎ ﺑﻮده اﻧﺪ. ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ زﻧـﺎن ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﯿﻤـﯽ از ﺷـﻬﺮوﻧﺪان ﺷـﻬﺮﻫﺎ، ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮ دﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﻧﻈﺮ ﻫﺪف ﮐﺎرﺑﺮدی و از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻫﯿﺖ و ﻧﺤﻮه اﻧﺠﺎم روش توصیفی- تحلیلی است و روش جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی (کتابخانه ای) و میدانی و مراجعه به سازمانهای مربوطه می باشد. یافته های پژوهشی نشان می دهند که در سال های اخیر زنان و مردان فضای شهری را به صورتهای متفاوتی تجربه می کنند و زنان بطور یکسان با مردان از فضای شهری بهره مند ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ. اﮔﺮﭼﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ روی ﻫﻤﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ، ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﺮک اﯾﻦ اﻗﺪام ﺧـﻮد زﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. آﻧﺎن ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﻀﻼت ﺣﻀﻮرﺷﺎن در ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺎی ﺷﻬﺮی واﻗﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌﺎل ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺤﯿﻄﯽ اﻣﻦ ﺑﺮای ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده ﺷـﺎن ﻓـﺮاﻫﻢ آورﻧـﺪ. دراﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ روﯾﮑﺮد CPTED ﺗﺤﺖ ﯾﮏ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ای از ﺧﻮد زﻧـﺎن در ﻣـﻮرد ﮐـﺎﻫﺶ اﺣﺴـﺎس اﻣﻨﯿـﺖ در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی (ﻣﻮرد ﯾﮏ ﻣﺤﻮر ﺧﯿﺎﺑﺎن و ﭘﯿﺎده راه در ﺗﻬﺮان) ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ در زﻣﯿﻨﻪ اﻣﻨﯿـﺖ در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﯾﺎد ﺷﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻣـﺬﻫﺒﯽ ﻋﻤﯿـﻖ ﺗـﺮی وﺟـﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮﻫﺎی اﻧﻬﺎ ﻣﺮد ﻣﺤﻮر ﺑﻮده و ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد اﺣﺴﺎس ﻋـﺪم اﻣﻨﯿـﺖ و ﺑـﺮوز زﻣﯿﻨـﻪ ﻫـﺎی ﺸﮑﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و رواﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻣﺘﺎﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ این روﯾﮑﺮد ﻣﻌﺎرﻫﺎﯾﯽ رﯾﺰﺗﺮ و ﺟﺰﯾﯽ ﺗﺮی را در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ زﻧﺎن و ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺤﯿﻂ ﻟﺤﺎظ ﮐﺮد.