چکیده:
پژوهش حاضر با هدف شناسایی مراحل و روند تدوین برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی براساس دانش نظری موجود در حوزه طراحی و تدوین برنامه درسی و بررسی نحوه انجام آسیب شناسی و نیازسنجی های لازم در تدوین برنامه درسی ملی، انجام گرفته است. پژوهش از نوع کاوشگری فلسفی انتقادی در قالب پژوهشی کیفی در حوزه برنامه درسی بوده است و با بررسی میدانی و مصاحبه با دست اندرکاران تدوین و تولید برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی در کمیته تدوین و دیگر کمیته های تخصصی، کاوشگری در مورد مراحل و روند تدوین برنامه درسی ملی شکل داده شده است.مجموعه دست اندرکاران اصلی تدوین برنامه درسی ملی، شامل اعضای اصلی کمیته تدوین و تولید، تیم مجری و کمیته های تخصصی و مجریان طرحهای پژوهشی در قالب نمونه گیری هدفمند برای مصاحبه درنظر گرفته شدند که در نهایت با 9 نفر از آنها مصاحبه به عمل آمد. نتایج به دست آمده از برخی ناهمخوانی ها و ناهماهنگی ها در روند تدوین و تولید سند برنامه درسی ملی و کاستیهایی از نظر انجام نیازسنجی ها و آسیب شناسی ها و به کارگیری الگویی شناخته شده بنابر اصول تخصصی در حوزه برنامه ریزی درسی حکایت می کند. در تدوین سند برنامه درسی ملی، چندان مشارکت و گفتمان ملی حرفه ای در جامعه تخصصی برای دستیابی به توافقی درباره اهداف و برداشتهای برنامه درسی ملی یا تواناییهای اساسی یادگیری وجود نداشته است. همچنین نبود زبان فنی و عملی مشترک و مورد توافق میان اعضای کمیته تدوین از دیگر نقایص کار برشمرده شده است.
خلاصه ماشینی:
اما آیا به واقع برنامه درسی ملی تدوین شده تحول آفرین است و فرصتهای تربیتی متنوع و جامعی را فراهم می آورد؟ با توجه به تحولات اجتماعی ایران و ضرورت توجه به نیازهای انسانی، فرهنگی و اجتماعی دانش آموزان ، روند تدوین این سند، از نظر توجه به آسیب شناسی دقیق و غیرسوگیرانۀ وضع موجود و انجام نیازسنجیهای لازم در طراحی و تدوین این سند مهم ، چگونه بوده است ؟ تحول بنیادین که بیش از همه تحول دیدگاهی در زمینه فرآیند آموزش ، تحول در روش تربیت و تحول در نگاه به یادگیرنده در برنامه درسی و آموزش است ، با توجه به بنیان نظری و تجربی این حوزه ها و دانش آموزش و پرورش در نگاهی ملی و فراملی، آیا در تدوین سند برنامه درسی ملی به گونه ای اصولی مورد توجه قرار گرفته است ؟ در سند برنامه درسی ملی، رویکرد و جهت گیری کلی برنامه درسی ملی «فطرت گرایی توحیدی» ذکر شده است (١٣٩١:١١، ١٣٨٩:٣١ و ١٣٩٠:٣٢).
تلفیق نتایج بررسیهای انجام شده و بیانیه های تهیه شدة کمیته های گوناگون تدوین سند مشکل داشته و بعضی نافرجام و تا حدود زیادی آرمان گرایانه و ایده آلیستی بوده است ؛ ب ) دقت و توجه کافی برای انجام دادن پژوهشهای آسیب شناسانه و نیازسنجی مناسب صورت نگرفته و نوعی شتابزدگی در بهره گیری از چند مطالعه محدود قبلی وجود داشته است ؛ پ ) تاحدود زیادی روند کار تدوین سند طبق اصول و نقشه درست و مورد توافق صورت نگرفته و بخش هدف و الگوی هدف گذاری برنامه درسی ملی با بقیه برنامه ارتباط منسجمی نداشته است .