چکیده:
زبان، مجموعه ای از آواهاست. این آواها القاگر احساسات و عواطفی هستند که پیوسته با انگاره-
ای از رنگها و رایحه ها پیوند می خورد. ذوق سلیم در انتخاب واژگان به محتوا قوت می بخشد
و ذهن را به سیروسیاحت در ژرفای کلام فرا میخواند و این همان اعجاز کلام است. اعجاز به
معنای واقعی زیبنده کلام گوهربار الهی است؛ همان که (لاریب فیه هدی للمتّقین) است. درقرآن
کریم واژگان با همه زیبایی و هماهنگی به گونهای انتخاب شدهاند که هیچ لفظی جای لفظ
دیگررا نمیگیرد. هریک از سورههای این مصحف الهی حامل اندیشه بزرگی است که حرفها و
صفت های مختص به آنها به این اندیشهها معنا میبخشد؛ هدایت و سعادت نیز در قالب همین
واژگان گنجانیده شده است. یکی از این سوره ها سوره مبارکه «زلزله» است که آوای قیامت و
حقیقت (یوم تبلی السّرائر) را در گوش آدمی طنین انداز میکند. بیش از نیمی از این سوره را
حروف مجهوره(حروفی با صفت ارتعاش) یا در اصطلاح ادبیات فارسی(واک دار) در برگرفته که
در قوت بخشی مفهوم کلام وتصویرگری عرصه محشر حیرت آور است. در این مقاله قرآن کریم
را ماخذ قرار دادهایم و آیات سوره زلزله را از لحاظ آوایی بررسی و تحلیل می کنیم.
خلاصه ماشینی:
"در کلام الهی امر واج آرایی به خوبی در انسجام بخشی به معنای کلام سودمند است و شاهد ما در سوره زلزلۀ تکرار واج های: (ز)٤ مرتبه /(ذ)٥ مرتبه /(ض )٢مرتبه است که / همگی دارای «صفت جهر» هستند و گونه آوایی این حروف از طریق به ارتعاش درآمدن تارهای صوتی در خلال تلفظ میسر میشود، از سویی دیگر محتوای این سوره شریفه که به نشانه های وقوع قیامت و به لرزه درآمدن زمین اشاره دارد، پشت انسان را میلرزاند.
با توجه به ترجمه آیه در مییابیم که هنگامه قیامت مردگان درحالی که در مجرایی تنگ و / تاریک نهفته اند از خاک برمیخیزند و متعجب و حیرت زده برای مشاهده اعمال خود در دادگاه عدل الهی حاضر میشوند، بنابراین میتوان چنین استنباط کرد که حرف (ص ) با ویژگی خاص خود به جریان خروج مردگان از مجرای زمین اشاره میکند و انتخاب این فعل به جای افعال دیگری همچون یخرج بیشتر با معنا هماهنگ تر است و از سویی به خوبی تداعی کننده آیات (٤و٣) سوره مبارکه انشقاق است ، آنجا که میفرماید: وإذاالأرض مدت و ألقت ما فیها و تخلت آن هنگام که زمین گسترده شود و آنچه درون دارد بیرون افکند و خالی شود.
با بررسی آواشناسی آیات سوره مبارکه زلزله در مییابیم که دقت در انتخاب واژگان این / سوره هم از نظر صفت و هم از نظر جایگاه تولید با مضمون کلام که بیانگر حوادث قیامت هستند کاملا هماهنگ است و بین اصوات تشکیل دهنده آن و ظهور واژه های واک دار با مفهوم کلام از همه جوانب پیوند مستقیم وجود دارد."