چکیده:
مفهوم «سعادت»، یکی از مفاهیم برجسته اخلاقی در دستگاه فلسفه اخلاق خواجه نصیرالدین طوسی است. او همانند بیشتر فلاسفه و حکمای قدیم، اخلاق کامل را مبتنی بر ره یافتی بیرونی و آفاقی یا همان عقل گرایی و تعقل ورزی می داند. بر این اساس عقل تنها راهنمای سعادت انسان است، پس انسان باید بدون چون وچرا حکم عقل را پیشه خود سازد، به گونه ای که دارنده حکمت عملی باید نسبت به فضایل و رذایل آگاهی داشته باشد وهرچه را که عقل زشت و ناپسند می داند، واگذارد و هرچه را که عقل نیک می یابد، انجام دهد. او سعادت را همچون ارسطو عین کمال می داند اما برای آن دو مرتبه قائل است، نازل ترین آن مربوط به حیات مادی و والا ترین آن عمدتا مربوط به حیات اخروی است که آن را سعادت تام می نامد. بدین ترتیب در اندیشه او غالبا در دنیا سعادت تام حاصل نمی شود و برای اثبات این نگرش از مولفه های گوناگونی بهره می جوید.
خلاصه ماشینی:
"ارزیابی سعادت از دیدگاه حکمای متقدم (پیش از ارسطو) حکمای پیش از ارسطو، مانند فیثاغورس ، سقراط و افلاطون ، سعادت را تنها وابسته به نفس دانسته و برای بدن و جسم بهره ای از آن قائل نشده اند و به اتفاق آراء گفته اند: سعادت دربردارندة چهار جنس است که همان اجناس فضایل (حکمت ، شجاعت ، عفت و عدالت ) است ؛ و به دست آوردن این فضایل در حصول سعادت کافی است و نیازی به دست آوردن دیگر فضایل جسمی و غیر جسمی نیست ؛ زیرا اگر صاحب این فضایل ، کس ی گمنام یا ب ی نوا یا آس ی ب دی ده یا دچار انواع بیماری ها و آس ی ب ها باشد به سعادت او زای ن ی نمی رسد باای ن همه به غ ی راز بیماری هایی که موجب تباهی عقل و کندی هوش گردد که باوجود آن ها رسیدن به کمال بسیار دشوار است ؛ و ازای ن رو گفته اند: بدن برای روح ، ابزاری بیش نیست و نفس ناطقه همه چی ست ی انسان را تشکیل می دهد.
از این منظر نظام اخلاق فلسف ی خواجه نصیرالدین طوسی را می توان بر اساس جهت گیری سعادت گروی و استکمال انسان ، «کمال محور» و بر اساس وصول به این کمال ، «فضیلت مدار» یا «اخلاق مبتن ی بر فضیلت »، نامید؛ و چون نیت و انگیزه به عنوان روح عمل و عاملی که سبب ارزشمندی اعمال می گردد در این اخلاق بسیار مورد توجه قرار می گیرد او به روشنی نوعی «غایت گرایی » را برای ایجاد انگیزه در انسان در نظر گرفته است ، پس انسان با عمل ی سروکار دارد که در صورت انجام دادن آن باید نتیجه اش یا خیر محض باشد و یا بیشترین غلبه خیر بر شر را ایجاد کند."