شرح دعای ابوحمزه ثمالی؛ راه مستقیم و راه کج مقاله

نتیجه ی بیان گذشته نتیجه ی بیان گذشته چنین می شود که هم چنان که بر قطع نظر از نشاة اختیار یعنی قبل از ورود انسان در مرحله ی انسانیت که همان مراحل جمادی و نباتی و حیوانی انسان در این مراحل به همراه کل جهان طبیعت و ماده به حرکت و سیر خود به طور مداوم وجودش رو به شدت است و بالنتیجه قرب وجودی به مبدا اعلی پیدا می کند چنان چه در سوره ی تغابن می فرماید: «والیه المصیر» و در شوری آیه ی 53 می فرماید: «صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأرْضِ أَلا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الأمُورُ» آگاه باش که بسوی خدا امور می گردد. انسان هم در مرحله ی اختیار با تکاملات طبیعی و آمیخته با ملکات علمی و عملی که حرکتی است مداوم و در حقیقت با کدح و تلاشی که می کند چنانچه در سوره ی غاشیه آمده به مبدا هستی قرب پیدا می کند یا به تعبیر دیگر سیر و سلوک الی الله می نماید که در این سیر که انسان از آن مرحله که از هر گونه علمی و ملکه ای خالی است از این مرحله به راه افتاده و در علم و عمل پیش رفته که آیا به کجا می رسد باید گفت به قول حافظ: کس ندانست که منزلگه مقصود کجاست این قدر هست که بانگ جرسی می آید سائر و سالک و سیر و سلوک و سبیل و راه یکی است چنانچه حاجی سبزواری (دنبال سخنی که از ایشان در مقاله ی قبل که باب الله را بیان کردیم در صفحه 245 شرح اسماء گذشت) می فرماید: «والسبیل هوالنفس الناطقه» راه همان نفس ناطقه انسانی است.