چکیده:
یکی از قرائن مقالیه برای فهم آیات قرآن توجه به سیاق آنها میباشد. از این مهم در دو تفسیر ؛ المیزان تألیف علامه طباطبایی و التفسیر الحدیث نگاشته محمد عزت دروزه فراوان استفاده شده است. علامه طباطبایی سیاق آیه را گویاترین دلیل برای فهم مقصود آیه میداند و به باور دروزه در صورتی که در سیاق یکسان آیات دقت نشود اختلال در فهم صحیح، تدبر و احاطه به حقیقت اهداف قرآنی را موجب خواهد شد، از این روی هر دو مفسر از سیاق آیات برای کارکردهای متنوع تفسیری استفاده کردهاند. از آنجا که روایات در این دو تفسیر کاربردهای گوناگونی داشته و مؤلفان نیز آنها را یکسر صحیح ندانستهاند، لذا بهفور اخبار را بر سیاق آیات قرآن عرضه کردهاند و مجموعا با توجه به سیاق هشت دسته روایت را ارزیابی کردهاند، در این بین چهار دسته روایت به طور مشترک در هر دو تفسیر، دو دسته تنها در المیزان و دو دسته نیز صرفاً در التفسیر الحدیث بر اساس سیاق آیات بررسی و تحلیل شدهاند. در این کاویدنها پارهای از روایات با سیاق رد و پارهای دیگر تأیید گردیدهاند، البته گاه نیز روایت در خدمت تأیید سیاق آمده است.
One of the textual indications for the understanding of the Quranic verses is attention to text style and its context. Allameh Tabatabee in al-Mizan and Muhammd Izat Darvazah in his book، al-Tafsir al-Hadith are used greatly from this theorem. According to Allameh Tabatabee، Siyaq of the verses is the best indication for better understanding of the intention of a verse and based on Darvazah inattention to the siyaq of the similar verses can cause misunderstanding of the real ends of verses. So، these two exegetes have used abundantly from siyaq in the variety functions in their interpretation. Since these commentators have applied lots of narrations in their works، and on the other hand، interpretative narratives are not correct totally، usually they verify them through siyaq. They have evaluated interpretative narrations in eight categories: four kinds are common between them and each of them has individual type.
خلاصه ماشینی:
نقد یا تأیید روایات تفسیری بر اساس سیاق آیات، از دیگر کارکردهای سیاق در المیزان و التفسیر الحدیث است؛ نمونهها: 1- علامه طباطبایی در تفسیر آیه: «الذین یوفون بعهد الله و لا ینقضون المیثاق» (الرعد: 20) از قتاده آورده است: به عهدتان وفا کنید و میثاقتان را نقض نکنید، زیرا خداوند از آن نهی نموده و با مقدم داشتن (آیات تند انذار بخش) برحذر داشته است، در بیست و اندی آیه آن را تذکر داده است تا شما را نصیحت و حجت را تمام کند، برای ما روایت شده است که پیامبر (ص) میفرمود: هر آنکه امانت دار نیست، ایمان ندارد.
از بهترین روشهای شناسایی راستی یا ناراستی آنها، توجه به سیاق آیات است، بدین سبب از جمله کارکردهای مهم سیاق در المیزان و التفسیر الحدیث ارزیابی روایات جری و تطبیق میباشد، با این تفاوت که دروزه یکسر به نقادی روایاتی که مصداق آنها اهل بیت(ع) هستند، پرداخته است؛ نمونهها: 1- علامه طباطبایی ذیل آیه: «و الذی جاء بالصدق و صدق به أولئک هم المتقون» (الزمر: 33)، مینویسد: روایت شده است آن که «صدق» را آورد جبرئیل و آن که «صدق» را تصدیق کرد، محمد (ص) است، علامه این روایت را نقد کرده است: اگرچه این روایت از باب جری و تطبیق میباشد معذلک سیاق آیات آن را بر نمیتابد چرا که آیات به توصیف پیامبر (ص) و مؤمنان پرداختهاند و تطبیق آن بر جبرئیل از سیاق بیگانه است و سخنی از او در میان نیست (طباطبایی، 1417ق، 17: 264؛ برای نمونههای دیگر، نکـ: همان، 5: 144؛ 7: 57؛ 12: 177؛ 19: 114).