چکیده:
مراکز فرهنگی و هنری یکی از کاربری های مهم برای ایجاد تعامل اجتماعی و شکل گیری مجتمع های زیستی در روستاها می شود.تعیین توزیع بهینه کاربریها ومراکز خدماتی مسئله ای است که اغلب اوقات برنامه ریزان با آن سرو کار دارند، دراین میان فضاهای فرهنگی در زمره کارکردهایی است که از اهمیت روزافزونی برخورداربوده و با توجه به جوانی جمعیت کشورمان، لزوم تاسیس مراکز فرهنگی جدید و مکانیابی بهینه و مناسب آنها بیشتر می شود. پژوهش حاضر با هدف مکان یابی فضاهای فرهنگی-ورزشی با استفاده از تلفیق مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS در محدوده سکونتگاه های روستایی بخش میان جلگه شهرستان نیشابور در بین 40 روستای بالای 10خانوار می باشد. پس از مطالعه وضع موجود مشخص گردید که در منطقه مورد مطالعه سرانه کاربری ورزشی برای هر نفر کمتر از میانگین متوسط(5/2 متر مربع)میباشد. این درصورتی است که حداقل سرانه استاندارد جهانی برای کاربری مطرح شده 5/2 متر مربع میباشد. بنابراین با احتساب جمعیت حاضر، سکونتگاه های روستایی منطقه مورد مطالعه حدودا 432763 متر مربع با کمبود فضاهای ورزشی روبه رو میباشد که به منظور مکان یابی فضاهای ورزشی جدید از 5 شاخص(شعاع عملکردی، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، فاصله از راه و فاصله از فضاهای فرهنگی ورزشی موجود) استفاده شده است. پس از مشخص شدن وزن لایه ها و شاخص های مختلف و الویت بندی لایه های مختلف اطلاعاتی با استفاده از AHP و در نهایت همپوشانی لایه ها در نرم افزار GISمکان های مناسب به منظور احداث فضاهای جدید فرهنگی و ورزشی مشخص گردید.
خلاصه ماشینی:
رشد و توسعه شتابان جمعیت برخی سکونتگاه ها نواحی روستایی در دهه ها گذشته به گونه ای صورت پذیرفته که متناسب با آن ، توان تجهیز فضاهای روستایی و توسعه زیرساخت ها نبوده و عملا مشاغل مولد مورد نیاز ایجاد نشده است بنابراین عمده ترین اثر شتاب جمعیت مطلق روستایی نشین و در هم ریزی نظام توزیع خدمات و نارسایی سیستم خدماتی است که بدون استثناء در تمامی روستاهای های ایران مشاهده می شود[٢] در این میان کاربری روستایی، یعنی ساماندهی مکانی و فضایی اراضی فعالیت ها و عملکردها بر اساس خواست ها و نیازهای ساکنین آن ، که در واقع هسته اصلی برنامه ریزی روستایی است و انواع استفاده از زمین را طبقه بندی و مکان یابی می کند[٣].
لذا به منظور مکان یابی بهینه فضاهای فرهنگی و ورزشی این محدوده مورد مطالعه (روستاهای دهستان عشق آباد در بخش میان جلگه نیشابور)، ابتدا میزان کمبود فضاهای فرهنگی و ورزشی در محدوده مورد مطالعه با توجه به سرانه این نوع کاربری مشخص گردید(با استفاده از مطالعه طرح هادی روستاهای هدف ) و سپس با استفاده از شاخص های (تراکم جمعیت ، تراکم ساختمانی ، دسترسی معابر و شبکه های ارتباطی ، آسایش ، سازگاری کاربری ها، ابعاد زمین ، قیمت زمین ، مرکزیت ، نحوه مالکیت زمین ، ناسازگاری با کاربری های اطراف و شیب زمین ) اقدام به تعیین مکان بهینه جهت احداث فضاهای فرهنگی و ورزشی جدید گردید.