چکیده:
هدف از نگارش این مقاله بررسی اشتقاق دو واژه ایرانی میانه، یکی از زبان فارسی میانه و دیگری از زبان سغدی میباشد. برای واژه فارسی میانه madrm تاکنون اشتقاقی ارائه نشده و اشتقاق پیشتر ارائه شده برای واژه سغدی mazn نیز مورد تردید نگارنده این مقاله میباشد. با بررسی متنهای حاوی این دو واژه و در نظر گرفتن فرایندهای واجی در دو زبان فارسی میانه و سغدی برای هر یک از این دو واژه اشتقاقی پیشنهاد شده است. دلیل اینکه چرا از میان واژههای بسیار این زبانها این دو واژه انتخاب شدهاند اولین جزء آنها است که به نظر نگارنده حرف اضافه اوستاییma میباشد. این دو مورد تنها شاهدهای وجود این واژه ایرانی باستانی در زبانهای ایرانی میانه میباشند.
خلاصه ماشینی:
با بررسی متن های حاوی ایـن دو واژه و در نظر گرفتن فرایندهای واجی در دو زبان فارسی میانـه و سـغدی بـرای هـر یک از این دو واژه اشتقاقی پیشنهاد شده است .
زیرا بنونیست این نظر را در حالی مطرح کرده است که واژه را اسم در معنای «سلاح ؛ سپر، زره » دانسته است ؛ اما نکته اینجاست که از سویی صفت ایرانی باستان -hama٢ «همه ، هر» هیچ گاه در ترکیبات وارد نشده و همواره جهت ساخت ترکیباتی که جزء اول آنها مستلزم معنای «همه ، هر» بوده از -spa v استفاده شده است و از دیگر سو -hama١ «همانند، یکسان » (بارتولومه ، ١٩٠٤، ١٧٧٣) و نیز بازمانده های آن در زبان های ایرانی میانه و جدید ترکیبات ملکی با معنای «دارای ....
از آنجا که تردیدی نیست که قسمت دوم nmaze همان واژة اوستایی -nazae باشد، باید پذیرفت که مناسب ترین گزینه برای ترکیب با -zaina* جهت ساختن واژة سغدی nmaze که هم از نظر آوایی امکان پذیر باشد و هم یکی از دو معنای «مسلح » یا «سلاح » را ایفا کند، قید/ حرف اضافۀ اوستایی ma «با، به همراه » می باشد (نک .
با در نظر گرفتن معنای ارائه شده برای این واژه به صورت «شادمان » می توان این واژه را نیز دربردارندة همان قید/ حرف اضافۀ باستانی mat و جزء دوم را اسم خنثای اوستایی -manra «صلح ، آرامش ، شادی » (بارتولومه ، ١٩٠٤، ١٥٢٤) دانست .