چکیده:
میزان تنوع و تعدد منابع و آثار تاریخی به جای مانده از رویدادهای گذشته تاریخی، امکان بازشناسی رویدادها و نیز تبیین تغییرات و تحولات آنها فراهم میآید. به طورکلی منابع تاریخی بر مبنای تولید در سیر زمانی تاریخ حیات بشری به ترتیب به پنج نوع: باستانشناسی، تصویری ـ ترسیمی، شفاهی، اسناد (به معنای خاص) و کتابی تقسیم میشوند. از آنجا که قرآن کریم همچون دیگر کتب آسمانی به بعضی رویدادها و موضوعهای تاریخی اشاره کرده، بجاست با بررسی آیات ناظر به موضوعهای تاریخی و نیز مراجعه به کتب متعدد تفسیری و تاریخی به این مسئله پاسخ داد که آیا دادههای تاریخی قرآن جز منبع وحی ـ که بحث و بررسی خاص و مستقلی میطلبد ـ مستند به منابع مذکور هست یا نه و اگر هست به کدام؟ این نوشتار تحقیقی ـ اکتشافی روشن میسازد که تنها سه نوع نخست منابع، مورد استناد قرآن قرار گرفتهاند و در چرایی آن نیز احتمالاتی مطرح شده است.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که قرآن کریم همچون دیگر کتب آسمانی به بعضی رویدادها و موضوعهای تاریخی اشاره کرده، بجاست با بررسی آیات ناظر به موضوعهای تاریخی و نیز مراجعه به کتب متعدد تفسیری و تاریخی به این مسئله پاسخ داد که آیا دادههای تاریخی قرآن جز منبع وحی ـ که بحث و بررسی خاص و مستقلی میطلبد ـ مستند به منابع مذکور هست یا نه و اگر هست به کدام؟ این نوشتار تحقیقی ـ اکتشافی روشن میسازد که تنها سه نوع نخست منابع، مورد استناد قرآن قرار گرفتهاند و در چرایی آن نیز احتمالاتی مطرح شده است.
اما این تحقیق درصدد پاسخ به این مسئله است که قرآن دادههای گزینشی خود از تاریخ را مستند بر کدامیک از انواع منابع تاریخی ساخته است؟ آیا همه آثار مادی و معنوی، حتی آثار ماوراء الطبیعی، مستند دادههای تاریخی قرآن است یا تنها آثار ساخته و پرداخته ذهن و دست آدمی یا فقط انباء وحیانی و اخبار غیبی؟ بررسی آیات تاریخی این کتاب آسمانی حکایت از آن دارد که همه آثار ـ اعم از مادی و معنوی ـ مستند دادههای تاریخی قرآن هستند؛ چراکه قرآن همچون دیگر کتب آسمانی برای هدایت انسان (بقره: 2 و 185؛ آلعمران: 138؛ نحل: 64 و 89؛ نمل: 2؛ لقمان: 3؛ جاثیه:20) نازل شده و جنس معارف آن، نه بشری، بلکه الهی، اما ناظر به نیازها و مقتضیات و زندگی بشری است (زمر: 1؛ جاثیه: 2؛ غافر: 2؛ فصلت: 2 و 42؛ واقعه:80؛ حاقه:43) و برای اسلام و مسلمانان، نخستین و اصلیترین منبع معرفت و معارف دینی و نیز تاریخی به شمار میرود.