چکیده:
متن جغرافیای تاریخ ی حافظ ابرو ( پایان تالیف 823 ه.ق) می تواند موضوع پژوهش های جدید و نوتری باشد و فواید زیادی دربردارد و همچنین تصحیح انتقادی متن ضرورت دارد . نگارنده در این مقاله با اتّکا به دو نسخه از معتبرترین نسخ جغرافیای تاریخ ی حافظ ابرو و نیز متن مصحح دکتر غلامرضا ورهرام به تصحیح برخی اعلام خبوشان دست یازیده است. چنان که از این مقاله بر می آید، لازمه تصحیح اعلام و نام روستاهای خبوشان آشنایی با طرز تلفّظ برخی اعلام و تحولات آوایی آن ها و نیز تا حدودی نسخ ه شناسی است . ضبط کهن نام جای ها و ریخت کهن نام برخی روستاهای از بین رفته و موجود از موارد دیگری است که در ا ین مقاله جلب نظر می کند. مطالعه و بررسی دقیق این اثر حدود شهرها و ولایات ایران را در قرن نهم هجری مشخّص م یکند که در بحث تقسیمات کشوری قدیم حائز اهمیّت است.
The version of the Abstract Geography of the history of Hafiz-i Abru (Compilation end 823 AH) It can be a matter of new research، and it has many benefits، along with which criticism of the version is necessary. The author of this article، based on two copies of the most authentic historical geography of Hafez Ebro، As well as the text of the modifications by Dr. Gholam Reza Varahram has been corrected by some of the great scholars of the village of Khaboshan. As it turns out from this article، It is necessary to correct the announcement and name of the villages of Khaboshan، acquaintance with the pronunciation of some announcements and their phonetic changes، and somewhat of a typology. The ancient record of the names of places and the ancient cast of the names of some of the lost and existing villages is one of the other things that are appealing to this article. The exact study of this work in the cities and provinces of Iran in the 9th century AH، which is important in the discussion of the old divisions of the country.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اینکه نسخة اساس ما (نسخة بریتانیا) بـا زمـان تـألیف جغرافیـای حافظ ابرو حدودا دو قرن و اندی فاصله زمانی دارد، قطعا می توان به ایـن نظـر رسـید کـه در ترتیب روستاهای ولایت خبوشان در نسخه های بعدی تقـدیم و تـأخری بـا توجـه بـه کتابـت ستونی نسخة اساس صورت گرفته و حتی نام برخی روستاها در اثر کتابت از قلم افتاده اسـت .
ذکر نام برخـی روسـتاهای بجنـورد نظیـر اسـفیدان ، ابردیـه (عبدل آباد) و مویان ما را به این نظر می رساند که روستاهای حدود استوا (ولایت خبوشان ) تـا بخشی از خاک بجنورد را شامل می شده است و بنا به نوشـتة اعتمادالـسلطنه بـه نقـل از منـابع محلی در برخی اسناد قـدیمی بجنـورد، مانـه و سـملقان و حتـی اسـفراین را از توابـع گلیـان نوشته اند که مرکز پایین ولایت خبوشان قبل از شیروان بوده است : «آنچـه اهـالی ایـن نـواحی گویند جلیان شهر بزرگی بوده و هفت حمام داشته وآثاری از آن حمام هـا باقیـست .
فهرست روستاهای ولایت خبوشان از کتاب جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} از روی ترتیب و صورت فرضی که نگارنده در ذیل پیشنهاد مـی کنـد، بـه خـوبی مـی تـوان دریافت گزارشگر روستاهای ولایت خبوشان (بر پایة سند و منبع اصلی حافظ ابـرو) خـود در بالا ولایت و مرکز حکومـت خبوشـان ؛ یعنـی قـصبة قوچـان قـدیم (شـهرکهنه ) مـی زیـسته و درگزارش خود ابتدا روستاهای سمت راست خود را (بلـوک سـرولایت ) ذکـر کـرده اسـت و سپس روستاهای بلوک میان ولایت و در نهایت روسـتاهای بلـوک پـایین ولایـت (شـیروان و حومه ) را آورده است .