چکیده:
«وضعیّتهای اضطراری»، بهعنوان یک سازوکار حقوقیکه سبب تعلیق برخی حقهای بشری و نهادهای اساسیمیشود، نهادی شناخته شده در تقریبا همه نظامهای سیاسی و حقوقی است. هیچ کشوری در جهان، صرفنظر از نظام سیاسی و اجتماعی یا سطح توسعه اقتصادی آن وجود ندارد که از وضعیّتهای اضطراری شدید، تنشها، بحرانها، آشوبها، نا آرامیهای سیاسی و اجتماعی، بلایای طبیعی، فجایع زیستمحیطیو ... در امان باشد.تاریخ بشر گواهی میدهد که هرگاه موجودیت یک جامعه با تهدیدی جدّی در معرض خطر قرار گرفته است، پیوسته نسبت به آن تهدیدمخاطرهآمیز واکنشی سریع صورت گرفته است و در این رویارویی،آن جامعه تدابیری خاص، غیر معمول و غیر عادّی را به کار گرفته است. از منظر دانش حقوق اساسی،الگوهای پاسخ به این وضعیتها را، از منظر نسبت این پاسخها با اصل حاکمیت قانون، به دو الگوی پاسخ قانونی و پاسخ فراقانونی میتوان تقسیم بندی کرد. در این مقاله به بررسی مفهوم «وضعیّتهای اضطراری» و الگوهای پاسخ به این وضعیّتها در دانش حقوق اساسی، بهطورعام، و حقوق اساسی ایران، بهطور خاص، و نقد و بررسی آنها میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
درمجموع ، هر قانون اساسي ، به صورت مشّخص ، نتايج حقوقي که از اعلام هريک از اين وضعيّت هاي استثنايي ، شامل تعليق حقوق اشخاص و افزايش اختيارات فوق العادٔە قؤّە مجرّيه ، ناشي مي شود را به طور دقيق بيان مي کند» (٢٠٠٦:٤٢ ,Gross and Ni Aolain).
»١ يکي ديگر از جنبه هاي با اهميّت دربارٔە وضعيّت هاي اضطراري ، مسئلۀ اختتام اين وضعيّت ها و آئين ها و روّيه هاي چنين اختتامي مي باشد؛ اگرچه منطقي به نظر مي رسد که باتوّجه به مدّت دار بودن وضعيّت هاي اضطراري و با انقضادي مدّت مزبور و عدم تمديد يا توسعۀ آن ، وضعيّت اضطراري پايان يافته تلّقي مي شود؛ بااين حال ، برخي از قوانين اساسي ، يک تکليف اضافي مثبت را براي نهادي که اختيار اعلام وضعيّت اضطراري را دارد بار کرده اند تا درصورتي که پس از انقضاي مدّت مقرّر، تهديد مورد نظر رفع شده باشد يا دليل مشروعي براي تداوم وضعيّت اضطراري وجود نداشته باشد، به وضعيّت اضطراري به صورت رسمي پايان دهد.
. در پاسخ به اين پرسش ها، الگوي غالب در قوانين اساسي مبتني بر ليبرال -دمکراسي نشان مي دهد؛ درحالي که تعليق برخي از حق هاي بنيادين و نيز افزايش ابتکار عمل قؤّە مجرّيه مجاز دانسته شده است ، ولي تعليق قانون اساسي يا دادن قدرت بازنگري در قانون اساسي به مقاماتي که اختيارات اضطراري را اعمال مي کنند، پذيرفته نشده است .