چکیده:
کتاب بندرعباس و خلیج فارس نگارش محمدعلی خان سدیدالسلطنه کبابی، از جمله نوشته های حایز اهمیت درباره ی استان هرمزگان است. این کتاب که در زمان ماموریت های اداری و کارگزاری سدیدالسلطنه نوشته شده است؛ بدان سبب مهم تلقی می شودکه وی با علم به عدم توجه حکومت مرکزی بدین ایالت، سعی می کند اطلاعات گرانبهایی را در مورد آن ارائه کند. این داده ها که محصول مشاهده ها و تحقیق های نگارنده است، جوانب گوناگونی از اقتصاد، جغذافیا، تاریخ و فرهنگ این سرزمین را مورد توجه قرار می دهد . در این مقاله با رویکرد تحلیل محتوا، تنها بخش اقتصادی از جلد اول این کتاب مورد بررسی فرار می گیرد؛ زیرا داده هاو اطلاعات اقتصادی ارائه شده در این کتاب گواه بر استقلال و خودکفایی این ولایت در زمان نویسنده است.جغرافیای جغرافیای سرزمینی متنوع این ایالت که از یک سو آب های آزاد است و از سوی دیگر خشکی با پهنه ای جلگه ای، کوهستانی و بیابانی، موقعیت خاصی بدان بخشیده است. در کنار دریا و تجارت آبی، خشکی و کشاورزی نیز عاملی برای اشتغال و کسب درآمد به شمار می رود. در نتیجه حکومت مرکزی از مالیات های آن سود می برد. نویسنده با ارائه ی این اطلاعات به بیا موقعیت استراتژیک و اقتصادی این منطقه می پردازد و حکومت مرکزی را نسبت به موقعیت این خطه که از آن غافل شده بود؛ آگاه می سازد.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلی ای ن است که اهمی ت بندرعباس از نظر امکانات و توانای ی ها در جوانب مختلف مطرح در ای ن نوشتار به چه صورت بوده است ؟ بی شک ای ن ای الت به دلی ل وضعی ت جغرافی ای ی مختلف ؛ صحرای ی و کوهستانی از ی ک سو و نی ز مجاورت با دری ا و اتصال به آب های آزاد از سوی دی گر، شرای طی خاص و وی ژه داشته است (محمدعلی سدی د السلطنه ،١٣٤٢: ١٥) ١- ساختار سیاسی و اداری ایالت در عصر قاجاری ه کشور براساس تقسیمات ایالتی دولت مرکزی و مأموران آنها اداره می شد.
مهمتری ن وظی فه ی کارگزار حکومتی جمع آوری مالی ات ها و تأمی ن امنی ت ای الت بوده است ؛ اما معی ن التجار با پرداخت سالی انه ١٨ هزار تومان اجاره بهاء به حکومت مرکزی اداره ی امور، عوای د و فوای د حاصل از آن منطقه را در اختی ار می گرفت .
نکته ی حای ز اهمی ت در ای ن کتاب بخش توانای ی های اقتصادی و مالی ای ن ای الت برای حکومت مرکزی است ؛ زی را به عقی ده ی نوی سنده دوری از مرکز کشور عامل اصلی تغافل نسبت به ای ن سرزمی ن است .
نوی سنده در جلد اول ضمن معرفی بخش های مختلف ای ن ای الت ، توان اقتصادی و منابع درآمد زای ی آنها را برای حکومت مرکزی مورد توجه قرار می دهد.