چکیده:
پدافند غیرعامل بستر مناسب امنیت و توسعه پایدار کشور و یکی از موثرترین و پایدارترین روشهای دفاعی در مقابل تهدیدات میباشد. کشور ایران به دلیل ویژگیهای جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی، طبیعی و سیاسی همواره در معرض بحرانهای زیادی قرار گرفته و به تبع آن خسارات مالی و جانی فراوانی به کشور تحمیل میشود. پدافند غیرعامل به عنوان روشی جهت مقابله با حوادث طبیعی یا انسان ساخت در تمامی حوزههای زندگی بشری قابل تعریف است. یکی از راهکارهای مقابله با دشمن، بهکار بستن اصول پدافند غیرعامل در تاسیسات حساس، حیاتی و سکونتگاههای انسانی میباشد. تجارب گذشته و خسارات مختلف در طی صد سال اخیر به دلایل بلایای طبیعی (سیل،زلزله، برف و غیره) و غیرطبیعی (طرح های نامناسب شهری و برنامهریزی، جنگ، شورش،تروریسم، جاسوسی و موارد دیگر) و بههمخوردن تعادل محیط زیستی و محیط اجتماعی اصول دفاعی غیرعامل در رویکردهای استفاده از اراضی شهری ضروری میسازد. برنامهریزان شهری و امنینی- نظامی، شهرهای بزرگ را بهعنوان مراکز ثقل قدرت، جمعیت، مراکز ارتباطات و حمل و نقل، گرههای کلیدی مالی صنعتی و سیستم های اطلاعاتی، کرسیهای اداری و حکومتی، مخازن ثروت و منابع ملی محسوب و درنظر میگیرند. بر این اساس، در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی (رویکرد ساختاری- راهبردی) از طریق مطالعه تجربیات مناطق شهری کشورهای مختلف (کتابخانهای- اسنادی)، به اجرایینمودن اصول پدافند غیرعامل و کاربردینمودن راهبردهای آن در مناطق شهری (هدف اصلی پژوهش) پرداخته شده است. تعیین راهکارهایی برای حفاظت از شهروندان قبل از وقوع تهدیدها با توجه به مداخلات انسانی در محیط طبیعی و افزایش خطرات طبیعی و انسانی در شهرها، بایستی از مراکز حیاتی انسانی و ساختمانهای حیاتی محافظت شوند. با در نظر گرفتن اصول و روشهای پدافند غیرعامل در راستای کاهش مناطق آسیبپذیر، مکانهای امن و استاندارد ایجاد شود. معیارهای استفاده از زمین مانند سازگاری، کارایی، ایمنی و موارد مرتبط با استفاده از دیدگاه علمی در طرحهای شهری مدنظر قرار گیرد. در ادامه تحقیق، انواع راهحلها براساس اصول پدافند غیرعامل در مناطق شهری در راستای توسعه پایدار و راهبردهای ایمنی- امنیتی غیرعامل متناسب با ساختارهای جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق شهری بیان شده است که مهمترین آن، توجه به رویکردهای پدافندی در تهیه طرهای جامع و تفصیلی شهرها، مکانیابی، استقرار فعالیتها، کاربریها و دسترسی به آنان مبتنی بر تامین امنیت شهروندان و شهر در زمان بروز حادثه و حملات احتمالی میباشد.
خلاصه ماشینی:
در ادامه تحقیق، انواع راهحلها براساس اصول پدافند غیرعامل در مناطق شهری در راستای توسعه پایدار و راهبردهای ایمنی- امنیتی غیرعامل متناسب با ساختارهای جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق شهری بیان شده است که مهمترین آن، توجه به رویکردهای پدافندی در تهیه طرهای جامع و تفصیلی شهرها، مکانیابی، استقرار فعالیتها، کاربریها و دسترسی به آنان مبتنی بر تأمین امنیت شهروندان و شهر در زمان بروز حادثه و حملات احتمالی میباشد.
انجام اقدامات دفاع غیرعامل، در جنگهای نامتقارن امروزی در جهت مقابله با تهاجمات خصمانه و تقلیل خسارات ناشی از حملات هوایی، زمینی و دریایی کشور مهاجم، موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن تمامی زیرساختها و مراکز حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی، سیاسی، ارتباطی، مواصلاتی نظیر بنادر، فرودگاهها و پلها، زیرساختهای محصولات کلیدی نظیر پالایشگاهها، نیروگاهها، مجتمعهای بزرگ صنعتی، مراکز هدایت و فرماندهی و جمعیت مردمی کشور را دربرمیگیرد، تا حدودی که حفظ امنیت ملی و اقتصادی، شکستناپذیری در جنگ، به نحو چشم گیری وابسته به برنامهریزی و ساماندهی همه جانبه در موضوع حیاتی پدافند غیرعامل میباشد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) اقدامات بنیادی و زیربنایی اصول پدافند غیر عامل در شهرها به منظور کاهش خسارات و صدمات، تأسیس ساختمانها به صورت دو منظوره (کاربری شرایط عادی و پناهگاه در شرایط بحرانی)، مانند پارکینگهای بزرگ ساختمانها (زیرزمینی)؛ ایستگاههای مترو و کتابخانههای زیرزمینی در شهرها با توجه به کمبود زمین؛ توجه به پدافند غیرعامل در طرحهای توسعه شهری (جامع، تفصیلی و هادی)، حداکثر استفاده از توپوگرافی و عوارض طبیعی شهرها جهت استقرار مراکز حیاتی مراکز حیاتیVital Centers ، مراکزی هستند که در صورت انهدام کل یا قسمتی از آنها موجب بروز بحران، آسیب و صدمات جدی و مخاطرهآمیز در نظام سیاسی، هدایت، کنترل و فرماندهی، تولیدی و اقتصادی، پشتیبانی، ارتباطی و مواصلاتی، اجتماعی، دفاعی با سطحتاثیرگذار سراسری در کشور گردد.