نقش متنوع سازی فعالیت های اقتصادی در توسعه پایدار روستایی؛ مطالعه موردی: شهرستان سمیرم مقاله

روستا و اقتصاد روستایی از بدو پیدایش تاکنون قرابت زیادی با کشاورزی و زیربخش های آن بویژه زراعت و باغداری داشته است تا جایی که این نزدیکی را در تعاریف ارائه شده از روستا نیز می توان شاهد بود. شکل گیری چنین ساختار اقتصادی ویژگی های فراوانی دارد و مهمترین آنها عدم تنوع در زمینه های شغلی و محدودیت منابع درآمدی به کشاورزی و زیربخش های آن است که با توجه به سیر تحول و تکاملی فضاهای روستایی چالش هایی را در ابعاد مختلف زندگی روستایی سبب شده است. در قالب الگوی توسعه پایدار، پایداری معیشت و امنیت اقتصادی در نواحی روستایی اهمیتی بسیار اساسی دارد زیرا از طرفی باید با افزایش کارآیی، میزان بهره وری از ظرفیت ها و توان های بالقوه و بالفعل موجود در فعالیت های اقتصادی را افزایش داد و از طرف دیگر جهت تضمین استمرار معیشت، ایجاد اشتغال و درآمد اقدام به متنوع سازی فعالیت های اقتصادی در فضاهای روستایی نمود. اتخاذ چنین راهبردی از طریق کارکردهای خود در شرایط نامساعد طبیعی و انسانی، پایداری سکونت را در این نواحی تضمین خواهد نمود. اقتصاد روستایی و شهرستان سمیرم بواسطه تک محصولی بودن در سال های اخیر با چالش هایی در ابعاد محیطی، اقتصادی، اجتماعی روبرو شده است که این چالش ها وضعیت نامطلوبی را در عرصه های مختلف روستانشینی سبب شده است. در این مقاله به بررسی این مساله و نقش تنوع فعالیت های اقتصادی در توسعه پایدار منطقه پرداخته شده است. به منظور دستیابی به اطلاعات موردنیاز جهت سنجش فرضیه و متغیرهای مورد تحقیق، از روش های پیمایشی و اسنادی بهره گرفته شده و داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزارهای Excel و Spss جهت انجام آزمون های معناداری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان دهنده آن است که عدم تنوع در فعالیت های اقتصادی خانوارهای مورد بررسی در منطقه مورد مطالعه شرایط نامساعدی را برای خانوارهای دارای چنین ویژگی سبب شده است درحالی که خانوارهای دارای تنوع منابع درآمدی در بخش های کشاورزی و غیر کشاورزی وضعیت به نسبت مطلوب تری را در شاخص هایی چون آموزش، ثبات درآمدی، کیفیت زندگی، آسیب پذیری دارا بوده اند.

نتایج به دست آمده در این تحقیق نشاندهنده آن است که عدم تنوع در فعالیت های اقتصادی خانوارهای مورد بررسی در منطقه مورد مطالعه شرایط نامساعدی را برای خانوارهای دارای چنین ویژگی سبب شده است درحالی که خانوارهای دارای تنوع منابع درآمدی در بخش های کشاورزی و غیر کشاورزی وضعیت به نسبت مطلوبتری را در شاخص هایی چون آموزش، ثبات درآمدی، کیفیت زندگی ، آسیب پذیری دارا بوده اند. جدول ١٤: میانگین و انحراف معیار متغیر میزان آسیب پذیری ذهنی در دو گروه مورد بررسی (رجوع شود به تصویر صفحه) با توجه به بررسی های صورت گرفته و نتایج به دست آمده از آزمونهای معناداری در هر دو بعد عینی و ذهنی آسیب پذیری، می توان با اطمینان کافی (در سطح معناداری ٩٩ درصد) رابطه بین نوع فعالیت اقتصادی (متنوع یا غیرمتنوع) و میزان آسیب پذیری روستائیان را مورد تأیید قرار داد. این مسأله بویژه در هنگام بروز حوادث نامساعد طبیعی و چالش های انسانی ، حاشیه امنیت بالاتری را برای اینگونه خانوارها به دنبال خواهد داشت که نمونه آنرا می توان بویژه در دو سال اخیر موردتوجه قرار داد به طوریکه خانوارهای فاقد تنوع در منابع تولید و درآمد براساس شاخص های مورد بررسی در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار داشته اند زیرا همانگونه که گفته شد بخش اعظمی از اقتصاد شهرستان سمیرم، نواحی روستایی و خانوارهای نمونه (٢٩٦خانوار) به شدت وابسته به تولید و فروش سیب درختی بوده است و در نتیجه عواملی چون سرمازدگی (٢٠درصد) و خشکسالی (٥٥درصد) بخش وسیعی از درآمد خود را از دست دادهاند این درحالی است که اگر نوسانات ناشی از صادرات، واردات بی رویه و عدمتنظیم بازار داخلی این محصول را نیز اضافه کنیم به شدت آسیب پذیری این قبیل خانوارها آگاهی خواهیم یافت .