چکیده:
موقعیت اجتماعی امیرالمومنین(ع) در دوران خلافت خلفا، در مقایسه با دوران حیات پیامبر
اکرم (ص)، با کاهش و تنزلی بسیار همراه بود.
این کاهش موقعیت اجتماعی به دلایل مختلفی از جمله عقدهها و کینههای قریش، حسادت
ایشان نسبت به امیرالمومنین(ع)، جوان بودن وی در زمان رحلت پیامبر اکرم(ص)، عدم حمایت
بنیهاشم از او و فراموش کردن بیعت با امیرالمومنین(ع) در غدیر بود. هریک از این موارد به
تنهایی کافی بود تا موقعیت اجتماعی یک فرد را در جامعه دچار مخاطره کند، هر چند که آن
فرد قبلا دارای موقعیت اجتماعی ممتاز و ویژهای بوده باشد.
امیرالمومنین(ع) بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص)، در شرایطی میراثدار منسب امامت شد که
تنها عدهای خاص به مانند گذشته برای او ارزش و احترام قائل بودند و بقیه مسلمانان، از او
تنها به عنوان پسر عموی پیامبر اکرم (ص)یاد میکردند.
این پژوهش به دنبال آن است که مهمترین عوامل این تغییر موضع را شناسایی و تحلیل نماید.
خلاصه ماشینی:
با توجه به منابع تاریخی موجود چنین برمیآید که امیرالمؤمنین(ع) با وجود دارا بودن تمام این موارد، تنها در دوران حیات پیامبر اکرم(ص) از موقعیت اجتماعی ممتازی برخوردار بودند، اما بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) دیگر آن موقعیت پیشین را نداشتند؛ چرا که با رحلت پیامبر اکرم (ص)، تنها حامی و پشتیبان خود را از دست داد، و این، برای مخالفانی که ایشان را مسئول تمامی اتفاقات ناخوشایند 23 سال بعثت میدانستند، فرصت مناسبی را فراهم کرد تا عقدههای دیرین و کینههای کهنه خود را بگشایند.
سخن ابنابیالحدید بیانگر این نکته است که اگر امیرالمؤمنین(ع) توانست در عصر خلفا حیات داشته باشد و از گزند شمشیر معاندانش در امان باشد، تنها به دلیل سکوت و گوشهنشینی او بود؛ سکوتی که نتیجه آن کمرنگ شدن فعالیتهای اجتماعی و عدم حضور در بین مردم بود تا جایی که در بین نسل جدید مسلمانان شناخته شده نبود؛ و این خود عاملی برای تضعیف موقعیت اجتماعی امیرالمؤمنین(ع) در جامعه آن روز مسلمانان شد.
این نقل نشان میدهد که کینه قریش از امیرالمؤمنین(ع) تا جایی بود که نسل جدید مسلمانان نیز در شرایطی با امیرالمؤمنین(ع) آشنا شدند که تنها او را پسر عموی پیامبر اکرم(ص)میشناختند و بس؛ و هرگاه کسی میخواست ایشان را با فضائل و جایگاه امیرالمؤمنین(ع) آشنا کند با واکنشهای منفی آنها روبرو میگردید که همین مسئله باعث عدم شناخت نسل جدید با امیرالمؤمنین(ع) و موقعیت اجتماعی وی بود.